Viễn thị – nguyên nhân và cách điều trị

Viễn thị là một tật khúc xạ phổ biến ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới, tuy nhiên nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về tình trạng này. Khác với nhận thức thông thường, viễn thị không đơn giản chỉ là “nhìn xa rõ, nhìn gần mờ” mà có thể gây ra những khó khăn nghiêm trọng trong sinh hoạt hàng ngày.

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây viễn thị, nhận biết các triệu chứng sớm và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bảo vệ sức khỏe thị lực hiệu quả. Người bị viễn thị nặng không chỉ gặp khó khăn khi nhìn gần mà còn có thể nhìn mờ cả ở khoảng cách xa, trong khi những trường hợp viễn thị nhẹ dù vẫn nhìn rõ ở mọi khoảng cách nhưng thường xuyên cảm thấy mỏi mắt và đau đầu.

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về viễn thị, từ nguyên nhân hình thành, các dấu hiệu cần chú ý, phương pháp chẩn đoán chính xác đến những lựa chọn điều trị hiện đại. Thông qua việc nắm vững kiến thức này, bạn sẽ có thể đưa ra quyết định đúng đắn cho sức khỏe thị lực của mình và gia đình.

Viễn thị là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viễn thị là gì?

Viễn thị (hay còn gọi là hyperopia hoặc farsightedness) là tật khúc xạ phổ biến khiến mắt khó nhìn rõ vật thể gần nhưng vẫn nhìn xa rõ ràng. Tình trạng này xảy ra khi tia sáng từ vật ở xa (từ 6 m trở lên) hội tụ sau võng mạc dù mắt không điều tiết, khiến hình ảnh mờ và thị lực suy giảm.

Cần hiểu rằng viễn thị không phải là tình trạng ngược lại của cận thị như nhiều người thường nghĩ². Trong thực tế, người viễn thị nặng có thể nhìn mờ cả gần và xa, trong khi những người viễn thị nhẹ vẫn có thể nhìn rõ ở mọi khoảng cách nhưng dễ bị mỏi mắt¹. Hầu hết trẻ sơ sinh đều có viễn thị nhẹ với độ trung bình khoảng 2,5 diop và thường tự khỏi trong những năm đầu đời³.

Tình trạng này thường xuất hiện từ khi sinh ra và có xu hướng di truyền trong gia đình. Khả năng điều tiết của mắt giúp người trẻ có thể bù trừ một phần viễn thị, nhưng khi tuổi tác tăng lên, khả năng này giảm dần và các triệu chứng sẽ trở nên rõ ràng hơn.

Viễn thị là tình trạng tật khúc xạ xảy ra khi tia sáng từ vật ở xa (6 mét hoặc hơn) đi vào mắt và hội tụ ở phía sau võng mạc

Nguyên nhân gây viễn thị

Nguyên nhân chính gây viễn thị là do giác mạc không đủ cong hoặc trục nhãn cầu quá ngắn¹. Tình trạng này ngăn cản ánh sáng hội tụ trực tiếp vào võng mạc, thay vào đó ánh sáng hội tụ phía sau võng mạc.

Các nguyên nhân cụ thể bao gồm:

• Viễn thị trục: Nhãn cầu ngắn hơn bình thường, khiến khoảng cách từ thủy tinh thể đến võng mạc bị rút ngắn³. Mỗi milimét giảm chiều dài trục sẽ tạo ra 3 diop viễn thị.
• Viễn thị khúc xạ: Nhãn cầu có độ dài bình thường nhưng giác mạc hoặc thủy tinh thể không khúc xạ đủ ánh sáng³. Tình trạng này có thể do chấn thương hoặc u làm dịch chuyển thủy tinh thể.
• Các nguyên nhân khác: Thay đổi độ cong giác mạc, tăng chiết suất vỏ thủy tinh thể, hoặc lùi thủy tinh thể về phía sau.
• Mất thủy tinh thể: Tình trạng vắng mặt thủy tinh thể sau phẫu thuật là ví dụ điển hình của viễn thị cao mắc phải.

Nhãn cầu ngắn hơn bình thường, khiến khoảng cách từ thủy tinh thể đến võng mạc bị rút ngắn

Triệu chứng của viễn thị

Triệu chứng viễn thị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và tuổi của người bệnh. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này rất quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Theo mức độ viễn thị:

• Viễn thị nhẹ: Người bệnh vẫn nhìn rõ cả gần và xa, tuy nhiên dễ bị mỏi mắt, đau mắt và đau đầu khi nhìn gần nhiều như đọc sách, khâu vá, sử dụng điện thoại.
• Viễn thị trung bình: Nhìn xa rõ nhưng nhìn gần mờ, gây khó khăn trong các hoạt động cận cảnh.
• Viễn thị nặng: Cả nhìn xa và nhìn gần đều mờ, trong đó nhìn gần mờ hơn nhìn xa.

Các triệu chứng thường gặp:

• Mắt mỏi nhanh và đau nhức, đặc biệt sau khi làm việc gần
• Cảm giác cộm, chói mắt và khó chịu
• Viêm kết mạc tái phát do căng thẳng mắt
• Trẻ em thường dụi mắt hoặc không thích đọc sách
• Đau đầu vùng trán sau khi tập trung nhìn gần

Mắt mỏi nhanh và đau nhức, đặc biệt sau khi làm việc gần

Ai dễ mắc bệnh viễn thị?

Viễn thị thường gặp ở trẻ sơ sinh, người có tiền sử gia đình mắc bệnh, người mắc hội chứng di truyền và người trung niên trở lên do lão hóa tự nhiên. Cụ thể 4 nhóm đối tượng như sau:

• Trẻ sơ sinh: Hầu hết trẻ mới sinh đều có viễn thị nhẹ do nhãn cầu chưa phát triển hoàn chỉnh.
• Người có yếu tố di truyền từ gia đình: Gen từ cha mẹ ảnh hưởng đến chiều dài trục nhãn cầu và sự phát triển cấu trúc mắt.
• Người mắc hội chứng di truyền: Hội chứng Down, mù màu hoặc hội chứng X dễ gãy (FXS) thường có nguy cơ cao.
• Người trung niên và cao tuổi từ 40 tuổi trở lên: Khi lão hóa, khả năng điều tiết của mắt suy giảm khiến viễn thị trở nên rõ ràng hơn.

Viễn thị trở nên rõ ràng hơn khi lớn tuổi vì khả năng điều tiết của mắt giảm

Phương pháp chẩn đoán viễn thị

Việc chẩn đoán viễn thị cần quy trình kiểm tra toàn diện để xác định chính xác mức độ và nguyên nhân. Dưới đây là 5 phương pháp chẩn đoán phổ biến được bác sĩ nhãn khoa sử dụng.

• Khám thị lực: Sử dụng bảng thị lực Snellen để kiểm tra khả năng nhìn rõ các ký tự ngày càng nhỏ ở khoảng cách khác nhau³.
• Đo khúc xạ: Thiết bị chuyên dụng sẽ kiểm tra khả năng khúc xạ của mắt để xác định mức độ tật khúc xạ một cách chính xác³.
• Kiểm tra bằng kính: Người bệnh sẽ nhìn qua các thấu kính có độ khác nhau để xác định khi nào mắt nhìn rõ nhất³.
• Nhỏ thuốc liệt điều tiết: Làm tê cơ mi để đo chính xác mức viễn thị thật sự, đặc biệt quan trọng với trẻ em vì khả năng điều tiết mạnh.
• Khám đáy mắt: Sử dụng kính soi đáy mắt để kiểm tra võng mạc và đĩa thị, đặc biệt quan trọng với người có tiểu đường hoặc huyết áp cao.

Cách điều trị viễn thị

Điều trị viễn thị hiện có nhiều lựa chọn phù hợp với từng mức độ và nhu cầu của người bệnh. Mục tiêu chính là giúp tập trung ánh sáng vào võng mạc để cải thiện thị lực và giảm các triệu chứng khó chịu. Dưới đây là 3 cách điều trị viễn thị phổ biến hiện nay.

Kính gọng

Kính gọng là phương pháp điều trị cơ bản và an toàn nhất cho viễn thị. Nguyên lý hoạt động dựa trên việc sử dụng thấu kính hội tụ (dương) để thay đổi điểm hội tụ tia sáng khi đi vào mắt.

Người bệnh có thể đeo kính liên tục hoặc chỉ khi cần thiết như đọc sách, làm việc máy tính, và các hoạt động cận cảnh khác. Điều quan trọng là kính cần được lắp vừa vặn và thoải mái, đặc biệt với trẻ em để đảm bảo hiệu quả điều trị³. Tuy nhiên, kính chỉ điều chỉnh tật khúc xạ giúp nhìn rõ trở lại chứ không chữa khỏi hoàn toàn viễn thị.

Kính gọng là phương pháp điều trị cơ bản và an toàn nhất cho viễn thị

Kính áp tròng

Kính áp tròng là giải pháp thay thế hiệu quả cho kính gọng, đặc biệt hữu ích cho người viễn thị cao. Ưu điểm nổi bật là kính áp tròng nằm sát trên bề mặt giác mạc, thay vì cách xa mắt như kính gọng, giúp mắt nhìn thẳng vào tâm thấu kính.

Kính áp tròng giúp loại bỏ hiện tượng méo mó hình ảnh thường xảy ra với thấu kính dày, đặc biệt ở vùng ngoại vi, mang lại tầm nhìn bao quát và tự nhiên hơn. Người bệnh có thể đeo liên tục hoặc theo nhu cầu sử dụng², tuy nhiên cần tuân thủ nghiêm ngặt vệ sinh và cách bảo quản.

Kính áp tròng là giải pháp thay thế hiệu quả cho kính gọng, đặc biệt hữu ích cho người viễn thị cao

Phẫu thuật

Phẫu thuật khúc xạ là lựa chọn hiện đại giúp điều chỉnh viễn thị một cách lâu dài. Tại Mắt Sài Gòn, 4 phương pháp tiên tiến được áp dụng bao gồm:

• EYESignature™: Công nghệ cá nhân hóa tiên tiến nhất, có khả năng điều trị viễn thị đến 6 diop với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo tinh chỉnh 150.000 điểm trên bề mặt giác mạc.
• FEMTO Pro/FEMTOLASIK: Phương pháp sử dụng laser Femtosecond để xử lý viễn thị đến 6 diop, thời gian hồi phục nhanh chỉ trong 48 giờ với độ chính xác cao.
• SMARTSURFACE: Kỹ thuật sử dụng tia laser Excimer để xử lý viễn thị đến 5 diop, thời gian hồi phục từ 3-7 ngày, phù hợp với nhiều đối tượng.
• PHAKIC: Được mệnh danh là “vị cứu tinh” cho viễn thị cao đến 15 diop và những trường hợp giác mạc mỏng, có ưu điểm bảo toàn hoàn toàn giác mạc tự nhiên.

Phẫu thuật khúc xạ là lựa chọn hiện đại giúp điều chỉnh viễn thị một cách lâu dài

Cách phòng ngừa viễn thị

Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn viễn thị do yếu tố di truyền, nhưng vẫn có nhiều biện pháp giúp bảo vệ và duy trì sức khỏe thị lực. Dưới đây là 6 cách phòng ngừa viễn thị hiệu quả:

• Khám mắt định kỳ: Phát hiện sớm các vấn đề về mắt và tật khúc xạ để có biện pháp can thiệp kịp thời.
• Bảo vệ khỏi tia UV: Đeo kính râm chất lượng khi ra ngoài nắng để bảo vệ mắt khỏi tác hại của tia cực tím.
• Dinh dưỡng cân bằng: Ăn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, vitamin A và beta-carotene để nuôi dưỡng mắt.
• Kiểm soát bệnh lý toàn thân: Tiểu đường và huyết áp cao có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực.
• Ánh sáng phù hợp: Sử dụng ánh sáng đầy đủ và chất lượng khi đọc sách hoặc làm việc cận cảnh.
• Quy tắc 20-20-20: Sau mỗi 20 phút nhìn gần, hãy nhìn vật cách 6 mét trong 20 giây để thư giãn mắt.

Khám mắt định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề về mắt và tật khúc xạ

Các câu hỏi thường gặp về viễn thị

Viễn thị bao nhiêu độ là nặng?

Viễn thị được coi là nặng khi trên 5,25 diop. Mức độ này có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như nhược thị (giảm thị lực không hồi phục) và lác mắt nếu không được can thiệp kịp thời. Viễn thị nặng thường đi kèm với hiện tượng giả phù đĩa thị do đĩa thị nhỏ và chen chúc.

Viễn thị có tự khỏi không?

Viễn thị ở trẻ em, đặc biệt là viễn thị bẩm sinh, có thể tự cải thiện khi trẻ lớn lên do trục nhãn cầu phát triển và điều chỉnh lại. Tuy nhiên, ở người trưởng thành, viễn thị thường không tự khỏi và cần các biện pháp điều trị để kiểm soát hoặc cải thiện thị lực. Khả năng điều tiết giảm dần theo tuổi làm cho các triệu chứng viễn thị trở nên rõ rệt hơn.

Viễn thị có di truyền không?

Có, viễn thị có yếu tố di truyền mạnh, nghĩa là trẻ có cha mẹ hoặc người thân bị viễn thị sẽ có nguy cơ cao mắc tật này. Yếu tố di truyền liên quan đến các gen ảnh hưởng đến sự phát triển của mắt, đặc biệt là chiều dài trục nhãn cầu và hình dạng giác mạc. Các nhà nghiên cứu tiếp tục khám phá cách thức gen đóng vai trò trong việc hình thành viễn thị.

Viễn thị là một tật khúc xạ phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả khi được phát hiện sớm. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết các triệu chứng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bảo vệ sức khỏe thị lực tốt nhất.

Mắt Sài Gòn – hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt lớn nhất Việt Nam, là điểm đến tin cậy cho mọi nhu cầu chăm sóc và điều trị bệnh lý nhãn khoa. Với đội ngũ chuyên môn cao giàu kinh nghiệm, tiêu chuẩn điều trị chất lượng vàng và trải nghiệm khách hàng vượt trội, Mắt Sài Gòn tự hào sở hữu dải công nghệ phẫu thuật khúc xạ đa dạng nhất Việt Nam. Tìm hiểu thêm về các phương pháp xóa tật khúc xạ tiên tiến tại https://uudai.matsaigon.com/

Tài liệu tham khảo

1. Bùi Ngọc Dung. (2024). Viễn thị: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng bệnh. Sức khỏe & Đời sống. https://suckhoedoisong.vn/vien-thi-nguyen-nhan-trieu-chung-cach-dieu-tri-va-phong-benh-169241029112446506.htm
2. Hoàng Cương. (2024). Câu hỏi thường gặp liên quan đến bệnh viễn thị. Sức khỏe & Đời sống. https://suckhoedoisong.vn/cau-hoi-thuong-gap-lien-quan-den-vien-thi-169241130075401209.htm
3. InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. Overview: Farsightedness (hyperopia) 2025 Apr 22. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK614256/
4. Majumdar, S., & Tripathy, K. (2023, August 25). Hyperopia. In StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560716/
5. Saad, A. (2024, March 4). Hyperopia. EyeWiki. https://eyewiki.org/Hyperopia