Nội dung bài viết

Mụn cóc là gì? Nguyên nhân, tác nhân lây nhiễm, phòng ngừa

Mụn cóc là bệnh da liễu do virus u nhú ở người (Human Papillomavirus – HPV) gây ra, xuất hiện dưới dạng nốt sần sùi, cứng và nổi gồ trên da, thường gặp ở tay, chân hoặc vùng da dễ tổn thương. Bệnh có thể lây lan nhanh qua tiếp xúc trực tiếp hoặc dùng chung vật dụng cá nhân. Các dạng phổ biến gồm mụn cóc thông thường, mụn cóc phẳng, mụn cóc lòng bàn chân và mụn cóc sinh dục.

Triệu chứng nhận biết là vùng da sần sùi, sẫm màu, đôi khi đau khi chạm. Mụn cóc lành tính nhưng khó tự khỏi nếu không điều trị đúng. Hiện nay có nhiều phương pháp như thuốc bôi, áp lạnh, laser hoặc can thiệp y khoa. Để phòng ngừa tái phát, cần giữ vệ sinh da, không dùng chung đồ cá nhân và tăng sức đề kháng. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả.

Mụn cóc là gì? Nguyên nhân, tác nhân lây nhiễm và cách điều trị hiệu quả.

Mụn cóc là gì?

Mụn cóc, hay còn gọi là mụn cơm, hột cơm, là bệnh da liễu do virus HPV (Human Papilloma Virus) gây ra. Đây là bệnh tự lây nhiễm, có thể lây từ vùng da bị mụn cóc sang vùng da lành qua việc cạo, gãi, hoặc tiếp xúc. Mụn cóc thường xuất hiện ở tay, ngón tay, hoặc bàn chân dưới dạng những cục da nhỏ, có gai xù xì, do HPV nhiễm vào thượng bì qua vết thương hở hoặc trầy xước, khiến tế bào tăng sinh nhanh chóng.

Mụn cóc xuất hiện ở mọi lứa tuổi, cả nam và nữ. Trẻ em có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn do thường xuyên tiếp xúc với môi trường chứa nhiều virus HPV thông qua các hoạt động như nghịch đất, cát, cắn móng tay hoặc không đi giày dép. Tuy không phải bệnh lý nghiêm trọng, mụn cóc gây mất thẩm mỹ, khó chịu và có nguy cơ lây nhiễm cao. Bệnh có thể tự lây lan trên cơ thể người bệnh từ vị trí ban đầu sang vùng da lân cận hoặc vùng da tiếp xúc trực tiếp do gãi, cào, chạm, sờ.

Mụn cóc (hay còn gọi là mụn cơm, hột cơm) là bệnh da liễu thường gặp, do HPV (Human Papilloma Virus).

Nguyên nhân gây mụn cóc

Mụn cóc do virus HPV gây ra, với hơn 150 chủng (type) virus khác nhau đã được xác định. Virus HPV xâm nhập vào da qua những vết trầy xước bên ngoài, tạo thành những u nhỏ lành tính có bề mặt sần sùi. Hầu hết các chủng virus HPV đều vô hại, không có triệu chứng và tự khỏi mà không cần điều trị.

Mụn cóc ở tay, chân thường do các chủng HPV 1, 2, 4, 7, 27 hoặc 57 gây ra, trong khi mụn cóc sinh dục thường do chủng HPV 6, 11 gây ra. Có hơn 40 chủng virus HPV có thể gây nhiễm trùng đường sinh dục và hậu môn, trong đó 15 chủng HPV nguy cơ cao (đáng ngại nhất là chủng 16 và 18) có khả năng gây ra các bệnh ung thư từ ung thư cổ tử cung, hậu môn đến các bộ phận sinh dục khác.

Tuy nhiên, không phải ai tiếp xúc với virus HPV cũng phát bệnh mụn cóc. Điều này phụ thuộc vào cơ địa và sức khỏe hệ miễn dịch của mỗi người. Đa số người khỏe mạnh với hệ miễn dịch tốt sẽ không bị mụn cóc dù có tiếp xúc với virus HPV. Virus có thể tồn tại trên các bề mặt như khăn tắm, đồ dùng cá nhân và lây truyền qua bàn chân trần khi đi ở hồ bơi, nhất là khi bàn chân có tổn thương.

Mụn cóc không xuất hiện ở những người có sức khỏe tốt

Đa số người khỏe mạnh với hệ miễn dịch tốt sẽ không bị mụn cóc dù có tiếp xúc với virus HPV.

Phân loại các dạng mụn cóc thường gặp

Dựa vào khu vực nổi mụn và hình dạng của mụn, mụn cóc được chia làm 6 loại:

Mụn cóc thông thường (Verruca vulgaris): Phát triển ở bàn tay, ngón tay, xung quanh móng. Thường có hình dạng chấm nhỏ màu đen, sần sùi, kích thước từ hạt gạo đến hạt đậu. Xuất hiện ở vùng da bị xước do cắn móng tay hay cắt tỉa móng. Do HPV type 2 và 4 (phổ biến nhất), cùng type 1, 3, 27, 29, 57 gây ra.
Mụn cóc dạng sợi mảnh (Filiform warts): Là những nốt mụn dài, mảnh như sợi chỉ mọc trên da, thường ở xung quanh mắt, mũi, miệng. Phát triển rất nhanh theo cấp số nhân, đặc biệt ở người bị suy giảm hệ miễn dịch như HIV/AIDS. Do HPV type 1, 2, 4, 27, 29 gây ra.
Mụn cóc phẳng (Flat warts): Là những nốt mụn nhỏ (1-5mm), ít sần sùi, chỉ phát hiện khi nhìn hoặc sờ kỹ. Mọc ở bất cứ nơi nào, thường ở lưng bàn tay, cẳng tay, mặt, cổ. Lây lan nhanh, có thể xuất hiện hàng chục nốt hoặc thành vệt dài (hiện tượng Koebner). Do HPV type 3, 10, 28 gây ra.
Mụn cóc lòng bàn chân (Plantar warts): Mụn nhỏ, rộp, sần sùi, màu da hoặc đen, nâu, nổi ở gót hoặc lòng bàn chân. Gây đau khi đi lại, dễ vỡ do chịu lực ép của chân và mặt nền. Do HPV type 1 (phổ biến), 2, 4, 27, 57 gây ra.
Mụn cóc sinh dục (Genital warts, hay sùi mào gà): Các nốt mụn nổi ở bộ phận sinh dục, hậu môn, dạng nốt cứng nhỏ, bề mặt thô. Lây qua quan hệ tình dục, có thể ảnh hưởng tâm lý. Hơn 90% do HPV type 6 và 11 (low-risk), đôi khi type 16, 18 gây ra.
Mụn cóc của người bán thịt (Butcher’s warts): Thường ở tay, dạng bắp cải lớn, sần sùi. Phổ biến ở người tiếp xúc thịt sống hoặc môi trường ẩm lạnh. Do HPV type 7 gây ra.

Dựa vào khu vực nổi mụn và hình dạng của mụn, mụn cóc được chia làm 6 loại.

Tác nhân khiến mụn cóc lây lan nhanh

Mụn cóc có thể lây nhiễm qua 7 con đường phổ biến dưới đây. Việc hiểu rõ giúp bạn chủ động phòng tránh và bảo vệ sức khỏe làn da.

Xâm nhập trực tiếp: HPV xâm nhập vào cơ thể qua các vết trầy xước hay vết rách trên da.
Tiếp xúc da với da: Tiếp xúc trực tiếp với mụn cóc của người khác hoặc tự lây lan từ bộ phận này sang bộ phận khác trên cơ thể do gãi, cào, chạm, sờ.
Cào và nặn mụn: Hành động này có thể làm virus lây lan nhanh chóng sang các vùng da khác.
Dùng chung vật dụng: Sử dụng chung các vật dụng vệ sinh cá nhân như khăn tắm, dao cạo râu, kìm cắt móng tay tạo điều kiện cho virus lây truyền.
Môi trường ẩm ướt: Đi lại bằng chân trần trên các bề mặt ẩm ướt như phòng tắm, phòng thay đồ công cộng, khu vực hồ bơi tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
Da tổn thương: Da ẩm do ngâm nước hay có vết trầy xước, vết cắt thường dễ bị nhiễm trùng và hình thành mụn cóc.
Quan hệ tình dục: Quan hệ tình dục không an toàn với người nhiễm mụn cóc sinh dục có thể lây truyền bệnh.

Virus có thể lây lan sang các vùng da khác do hành động cào và nặn mụn

Cào và nặn mụn: Hành động này có thể làm virus lây lan nhanh chóng sang các vùng da khác.

Triệu chứng nhận biết mụn cóc

Mụn cóc thường có 9 đặc điểm điển hình giúp bạn dễ dàng nhận biết bằng mắt thường. Từ hình dạng, kích thước cho đến cảm giác trên da, những dấu hiệu này là cơ sở quan trọng để phân biệt mụn cóc với các loại tổn thương da khác.

Hình dạng sần sùi: Mụn cóc là nốt nhỏ, bề mặt sần sùi, màu da hoặc xám trắng.
Giống súp lơ: Một số mụn có nhiều nhú nhỏ như bông súp lơ, số khác lại phẳng hơn.
Kích thước nhỏ: Thường từ 1–10mm, tùy vị trí và loại mụn.
Khó nhận thấy: Có thể rất nhỏ, nhưng vẫn nhìn hoặc sờ được.
Tập trung thành nhóm: Nhiều mụn cóc mọc gần nhau, đôi khi tạo thành mảng lớn như thân cây.
Gây khó chịu: Thường gây cảm giác ngứa, rát hoặc cộm trên da.
Dễ chảy máu: Mụn ở mặt hay da đầu có thể chảy máu nhẹ khi cọ xát.
Mụn cóc bàn chân: Gây sưng đau, rộp và cảm giác như có sỏi dưới chân khi đi lại.
Mụn cóc quanh móng: Làm vùng da quanh móng nứt nẻ, đau nhức và dễ viêm.

Mụn cóc có thể mọc thành cụm hoặc mảng lớn

Nhiều mụn cóc mọc gần nhau, đôi khi tạo thành mảng lớn như thân cây.

Đối tượng có nguy cơ mắc mụn cóc cao

Mụn cóc có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng có 4 nhóm đối tượng dễ mắc hơn do đặc điểm sinh lý, hệ miễn dịch hoặc thói quen sinh hoạt. Nhận biết sớm giúp chủ động phòng ngừa và bảo vệ làn da hiệu quả.

Trẻ em: Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn do môi trường vui chơi thường chứa nhiều virus HPV như nghịch đất, cát, thói quen cắn móng tay, không mang giày dép.
Người cao tuổi: Có hệ miễn dịch suy yếu, rất dễ bị nhiễm HPV gây bệnh mụn cóc.
Người có hệ miễn dịch suy yếu: Bao gồm người bị nhiễm HIV/AIDS, người đã cấy ghép nội tạng, người mắc bệnh tự miễn có nguy cơ cao bị mụn cóc.
Người có thói quen sinh hoạt làm tăng nguy cơ:
– Đi lại bằng chân trần trên các bề mặt ẩm ướt (phòng tắm công cộng, hồ bơi).
– Dùng chung vật dụng cá nhân như khăn tắm, dao cạo râu.
– Cắn móng tay hoặc lớp biểu bì.
– Mang giày chật gây ra tình trạng chảy mồ hôi ở chân.

Đi lại chân trần trên bề mặt ẩm ướt làm tăng nguy cơ mắc bệnh

Người có thói quen sinh hoạt đi lại bằng chân trần trên các bề mặt ẩm ướt (phòng tắm công cộng, hồ bơi) làm tăng nguy cơ.

Các phương pháp điều trị mụn cóc

Mục tiêu điều trị là diệt virus và loại bỏ các tổn thương, nốt mụn mà không để lại sẹo. Thường trị liệu kết hợp từ 2 hay nhiều phương pháp sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn. Lựa chọn biện pháp điều trị phụ thuộc vào loại mụn, độ lớn, vị trí và triệu chứng mà bệnh nhân mắc phải.

Để lại thông tin để được tư vấn miễn phí và hưởng các ưu đãi

Họ và tên *

Dịch vụ cần tư vấn *

Số điện thoại *

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến và hiệu quả cho mụn cóc nhỏ, đặc biệt khi áp dụng đúng cách và kiên trì. 9 loại thuốc điều trị mụn cóc bao gồm thuốc bôi ngoài da, thuốc tiêm tại chỗ và các chế phẩm đặc biệt, mỗi loại có cơ chế tác động riêng để diệt virus HPV và loại bỏ mụn cóc.

Acid salicylic: Thuốc điều trị phổ biến nhất, thoa trực tiếp để làm mụn tróc từ từ, tiêu hủy virus HPV. Không dùng cho bệnh nhân đái tháo đường, tim mạch hoặc mụn cóc nhiễm trùng.
Thuốc bôi Imiquimod: Thuốc trị ung thư da, hiệu quả với mụn cóc phẳng và mụn cóc vùng sinh dục, do bác sĩ chuyên khoa kê toa.
Thuốc bôi Podofilox: Thoa trực tiếp vào mụn cóc khiến mụn rụng từ từ, có thể gây tê nhẹ vùng da.
Thuốc bôi 5-fluorouracil (5-FU): Thường được dùng trong điều trị mụn cóc ở trẻ em.
Thuốc tiêm Bleomycin: Thuốc hóa trị tiêm trực tiếp vào mụn, chỉ dùng khi các phương pháp khác không hiệu quả.
Thuốc tiêm Interferon: Tiêm tại chỗ, chỉ định cho những trường hợp mụn cóc khó điều trị.
Cantharidin: Chiết xuất từ Bọ Ban Miêu, bôi lên mụn gây phồng rộp da, giúp nhổ bật mụn sau vài ngày.
Điều trị mụn cóc ở trẻ em (Axit nhẹ): Thoa axit nhẹ, loại bỏ lớp da bị đốt, thoa Vaseline và băng bó. Lưu ý: Mẩu da tróc có nguy cơ lây lan.
Điều trị mụn cóc sinh dục nữ: Mụn bên ngoài chấm dịch Podophyllin, rửa sạch sau đó, điều trị 3-4 lần. Mụn trong âm đạo đốt bằng CO₂ hoặc Nitơ lỏng.

Thuốc Acid salicylic điều trị mụn cóc hiệu quả, giúp tiêu hủy virus HPV

Acid salicylic: Thuốc điều trị phổ biến nhất, thoa trực tiếp để làm mụn tróc từ từ, tiêu hủy virus HPV.

Can thiệp y tế

Can thiệp y tế được chỉ định khi mụn cóc không đáp ứng với thuốc điều trị, có kích thước lớn hoặc ở vị trí đặc biệt. Các phương pháp can thiệp bao gồm áp lạnh, đốt điện, laser, phẫu thuật cắt bỏ và liệu pháp miễn dịch, mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

Áp lạnh (Cryotherapy): Dùng Nitơ lỏng (-196°C) hoặc DMEP phá hủy mô mụn, cần nhiều lần (1-2 tuần/lần), mất 3-4 tháng khỏi. Có thể gây đau, sẹo, mất sắc tố, không dùng cho trẻ nhỏ.
Đốt điện (Electrocautery): Dùng dòng điện cao tần, chỉ định với mụn <1cm ở vị trí khó tiểu phẫu. Nhanh, lấy hết nhân mụn nhưng vết thương lâu lành.
Laser: Dùng laser xung nhuộm hoặc CO₂, phá hủy mô mụn, cần gây tê. Áp dụng cho mụn cóc nặng, có thể gây đau và sẹo.
Tiểu phẫu cắt bỏ: Cạo hoặc cắt mụn <2cm ở vị trí phẳng, dễ chăm sóc nhưng dễ tái phát.
Phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn: Áp dụng cho mụn tái phát hoặc quá lớn, cần khâu lại.
Kết hợp tiểu phẫu và thoa thuốc: Cắt mụn gần sát, thoa TCA 80% diệt HPV trên bề mặt.
Liệu pháp miễn dịch: Dùng hóa chất như DCP tác động vào virus, dành cho mụn cứng đầu không đáp ứng điều trị thông thường.
Sử dụng Vaccine HPV: Giúp chữa dứt hoặc ngăn ngừa mụn cóc tái nhiễm, đặc biệt mụn cóc sinh dục.

Vaccine HPV giúp ngăn ngừa và chữa mụn cóc tái nhiễm

Sử dụng Vaccine HPV: Giúp chữa dứt hoặc ngăn ngừa mụn cóc tái nhiễm, đặc biệt mụn cóc sinh dục.

Cách phòng ngừa mụn cóc tái phát

Để tránh lây nhiễm mụn cóc hoặc ngăn chặn sự lây lan, cần áp dụng 10 biện pháp sau:

Tiêm phòng HPV: Vaccine có thể dùng để phòng ngừa một số chủng virus HPV gây ra mụn cóc sinh dục và ung thư cổ tử cung dành cho phái nữ. Mọi người (ở lứa tuổi phù hợp) nên chủ động tiêm phòng HPV để ngừa nguy cơ nhiễm bệnh.
Tránh tiếp xúc trực tiếp: Không chạm vào mụn cóc của người khác.
Không tác động vào mụn: Không tỉa, cắt hoặc cạo khu vực có mụn để tránh lây lan virus.
Không cắn móng tay: Tránh cắn móng tay hoặc bức mụn cóc bằng tay, đặc biệt khi có mụn gần các móng.
Không dùng chung vật dụng: Tránh sử dụng chung dụng cụ móng tay, khăn tắm, dao cạo râu hoặc các vật dụng cá nhân khác. Dụng cụ móng tay phải khử khuẩn, khử trùng sạch sẽ sau mỗi lần dùng.
Rửa tay cẩn thận: Luôn rửa tay kỹ sau khi chạm vào mụn cóc.
Giữ da khô ráo: Giữ bàn tay khô ráo nhất có thể, vì da ẩm ướt tạo điều kiện cho mụn cóc phát triển. Thay đổi giày và vớ hàng ngày, để giày khô giữa mỗi lần đi.
Sử dụng đồ dùng riêng: Dùng dép tắm và đồ dùng riêng khi ở các khu vực chung (phòng tắm công cộng, hồ bơi).
Chọn giày dép phù hợp: Nên chọn giày dép thích hợp, vừa vặn, không chật hay rộng quá. Có thể dùng các miếng đế lót, đệm lót (trong giày dép) ở vị trí có các mụn cóc để giảm đau hay khó chịu.
Tăng cường hệ miễn dịch: Có chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch (bổ sung trái cây tươi, rau, ngũ cốc, tập thể dục thường xuyên, nghỉ ngơi đầy đủ nhất là vào buổi tối).

Luôn rửa tay kỹ sau khi chạm vào mụn cóc.

Câu hỏi thường gặp

Mụn cóc có tự hết không?

Mụn cóc nhỏ thường vô hại và dần dần tự biến mất mà không cần điều trị. Tuy nhiên, đa số trường hợp mụn cóc vẫn tồn tại, phát triển và lây lan trong thời gian dài. Việc mụn cóc tự biến mất là rất hiếm. Mụn cóc thường phải qua khoảng vài tháng để phát triển kích thước và xuất hiện trên da, nên hầu như không ai phát hiện ra mụn cóc đang mọc trên cơ thể mình.

Mụn cóc bao lâu thì khỏi?

Thời gian trị liệu mụn cóc có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy vào mức độ bệnh nặng hay nhẹ. Các phương pháp điều trị tại bệnh viện, như áp lạnh bằng nitơ lỏng, thường cần nhiều đợt và có thể mất khoảng 3-4 tháng để khỏi hoàn toàn.Thường trị liệu kết hợp từ hai hay nhiều cách sẽ tốt hơn là trị liệu đơn độc.

Mụn cóc ở ngón tay do đâu?

Mụn cóc ở ngón tay do virus HPV (Human Papilloma Virus) gây ra. Mụn cóc ở tay, chân thường do các chủng HPV 1, 2, 4, 7, 27 hoặc 57 gây ra. Virus xâm nhập qua các vết trầy xước trên da tay. Mụn thường xuất hiện ở những vùng da bị xước do cắn móng tay hay cắt tỉa móng tay.

Mụn cóc có lây không?

Mụn cóc là bệnh có thể lây truyền qua việc tiếp xúc trực tiếp với da. Bệnh lây từ bộ phận này sang bộ phận khác trên cơ thể người bệnh (tự lây lan) hoặc từ người bệnh này sang người khác. Việc cào và nặn mụn có thể làm lây lan mụn cóc. Bệnh còn lây lan qua việc dùng chung các vật dụng vệ sinh cá nhân như khăn tắm, dao cạo râu, kìm cắt móng tay. Mụn cóc sinh dục lây qua quan hệ tình dục không an toàn với người nhiễm bệnh.

Mụn cóc do virus HPV gây ra, lây lan nhanh qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống. Nhận biết sớm triệu chứng và hiểu rõ các yếu tố nguy cơ giúp bạn phòng ngừa hiệu quả. Điều trị mụn cóc đa dạng từ thuốc bôi, áp lạnh, laser đến phẫu thuật, mang lại kết quả tích cực khi thực hiện đúng cách. Kết hợp duy trì vệ sinh cá nhân, tăng cường miễn dịch và tiêm vaccine HPV để bảo vệ sức khỏe da toàn diện.

Mắt Sài Gòn – Hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt hàng đầu Việt Nam với hơn 19 cơ sở, đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và công nghệ hiện đại từ Mỹ, châu Âu. Đạt danh hiệu “Bệnh viện chuyên khoa của năm” 2023-2025, chúng tôi tự hào với hơn 700.000 ca phẫu thuật thành công. Khám phá công nghệ phẫu thuật khúc xạ tiên tiến tại https://uudai.matsaigon.com/

Danh mục tài liệu tham khảo