Thoái hóa hoàng điểm nguyên nhân triệu chứng và cách điều trị

Thoái hóa điểm vàng hay thoái hóa võng mạc (AMD – Age-related Macular Degeneration) là căn bệnh mắt phổ biến có thể làm mờ thị lực trung tâm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Căn bệnh này xảy ra do quá trình lão hóa gây tổn thương điểm vàng – vùng quan trọng nhất của võng mạc, chịu trách nhiệm cho thị lực trung tâm sắc nét. Mặc dù AMD không gây mù hoàn toàn, nhưng việc mất thị lực trung tâm có thể khiến các hoạt động hàng ngày như đọc sách, nhìn nhận khuôn mặt, lái xe trở nên khó khăn.

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về thoái hóa điểm vàng, từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp điều trị tiên tiến nhất hiện nay.

Thoái hoá điểm vàng là căn bệnh phổ biến có thể làm mờ thị lực trung tâm

Thoái hóa điểm vàng là gì?

Thoái hóa điểm vàng hay còn gọi là thoái hóa hoàng điểm(AMD), là một bệnh lý ảnh hưởng đến hoàng điểm, bộ phận của mắt giúp chúng ta có thể nhìn thấy chi tiết hình ảnh. Bệnh này có thể làm mờ thị lực trung tâm, và là nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực ở người lớn tuổi trên 55 tuổi.

Người mắc bệnh thoái hóa điểm vàng thường gặp khó khăn khi thực hiện các hoạt động hàng ngày có đòi hỏi thị lực trung tâm, chẳng hạn như đọc sách hoặc lái xe. Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) là dạng phổ biến nhất. Bệnh Stargardt là một dạng thoái hóa điểm vàng di truyền hiếm gặp, thường ảnh hưởng đến người trẻ tuổi, và có cơ chế bệnh sinh khác biệt so với AMD.

Thoái hoá điểm vàng là bệnh lý gây tổn thương cho điểm vàng làm thị giác giảm

Phân loại thoái hóa điểm vàng

Thoái hóa điểm vàng được chia thành hai dạng chính: Thể khô (thể không tân mạch) và thể ướt (thể tân mạch). Mỗi dạng có cơ chế bệnh sinh, tốc độ tiến triển và mức độ nghiêm trọng khác nhau. Việc phân loại chính xác giúp bác sĩ nhãn khoa lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và tiên lượng bệnh hiệu quả.

Ngoài ra, bệnh Stargardt được xem là một bệnh lý thoái hóa hoàng điểm riêng biệt, không thuộc nhóm thoái hóa điểm vàng do tuổi tác.

Thoái hóa hoàng điểm thể khô

AMD thể khô là dạng phổ biến hơn, chiếm khoảng 80% (8 trong 10 trường hợp) số người mắc thoái hóa điểm vàng. Tình trạng này xảy ra khi các phần của điểm vàng trở nên mỏng hơn theo tuổi tác và các cụm protein nhỏ gọi là drusen bắt đầu phát triển.

AMD thể khô tiến triển qua 3 giai đoạn rõ rệt: giai đoạn sớm, trung gian và muộn, thường diễn biến chậm trong vài năm. Người bệnh có thể có drusen, bất thường sắc tố hoặc teo dạng bản đồ (vùng mất tế bào võng mạc). Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho AMD thể khô giai đoạn muộn, tuy nhiên các biện pháp hỗ trợ có thể giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh .

Thoái hóa điểm vàng thể khô là dạng phổ biến nhất, chiếm tỷ lệ khoảng 80-90%

Thoái hóa hoàng điểm thể ướt

AMD thể ướt ít phổ biến hơn nhưng nghiêm trọng hơn nhiều so với thể khô. Tình trạng này xảy ra khi các mạch máu mới và bất thường phát triển dưới võng mạc, gây ra hiện tượng tân mạch hóa. Các mạch máu bất thường này có thể rò rỉ máu hoặc các dịch khác, dẫn đến sẹo tại vùng điểm vàng và gây mất thị lực nhanh chóng.

Người bệnh AMD ướt thường mất thị lực nhanh hơn đáng kể so với AMD khô. Đặc biệt, bất kỳ giai đoạn nào của AMD khô cũng có thể chuyển thành AMD ướt, tuy nhiên AMD ướt luôn được xem là giai đoạn muộn của bệnh.

Thoái hóa điểm vàng thể ướt được gây ra bởi sự phát triển bất thường của các mạch máu bên dưới điểm vàng

Dấu hiệu thoái hóa điểm vàng

Các triệu chứng của AMD phụ thuộc vào giai đoạn và loại bệnh, từ không có triệu chứng ở giai đoạn sớm đến mất thị lực nghiêm trọng ở giai đoạn muộn. AMD giai đoạn sớm thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào, khiến nhiều người không nhận ra mình đang mắc bệnh. Ở giai đoạn trung gian của AMD khô, một số bệnh nhân vẫn không có triệu chứng rõ ràng, trong khi số khác có thể nhận thấy các triệu chứng nhẹ như mờ nhẹ ở thị lực trung tâm hoặc khó nhìn trong điều kiện ánh sáng yếu.

Tại giai đoạn muộn của AMD, dù là thể khô hay ướt, nhiều bệnh nhân bắt đầu nhận thấy các đường thẳng trông cong méo hoặc biến dạng . Một vùng mờ có thể xuất hiện gần trung tâm thị trường, vùng này có thể mở rộng dần hoặc xuất hiện các điểm trống Màu sắc có thể trông kém sáng hơn so với trước đây và khả năng nhìn trong ánh sáng yếu cũng bị suy giảm. Mặc dù mất thị lực trung tâm, thị lực ngoại biên (thị lực hai bên) vẫn được duy trì bình thường.

Sử dụng Lưới Amsler để tự kiểm tra là cách đơn giản giúp người bệnh phát hiện sớm các bất thường ở hoàng điểm. Khi nhìn vào lưới, nếu thấy các đường thẳng bị cong, méo mó, ngắt quãng hoặc xuất hiện vùng trống ở giữa, đó có thể là dấu hiệu của thoái hoá điểm vàng. Người bệnh nên kiểm tra định kỳ và đến khám chuyên khoa mắt khi xuất hiện những biến đổi này để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

Mức độ thoái hóa điểm vàng phụ thuộc vào giai đoạn và dạng bệnh

Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh thoái hóa hoàng điểm

Thoái hóa hoàng điểm (AMD) là bệnh lý mắt thường gặp ở người cao tuổi, và nguy cơ mắc bệnh này tăng dần theo tuổi tác. Dưới đây là một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa hoàng điểm:

• Yếu tố di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc AMD có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ của một cá nhân. Người có da trắng (Caucasian) có tỷ lệ mắc AMD cao hơn.
• Hút thuốc lá: Đây là yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được quan trọng nhất, và hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh gấp đôi.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Chế độ ăn giàu chất béo bão hòa (thịt đỏ, bơ, phô mai) có thể làm tăng nguy cơ mắc AMD.
• Béo phì: Người thừa cân và béo phì có nguy cơ cao mắc bệnh thoái hóa điểm vàng, và béo phì có thể làm tăng tốc độ tiến triển của bệnh.
• Tăng huyết áp và mức cholesterol cao cũng là những yếu tố nguy cơ đáng chú ý.
• Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc AMD cao hơn nam giới, đặc biệt sau tuổi mãn kinh.

Ngoài các yếu tố trên, việc tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời và sử dụng nhiều thiết bị điện tử như điện thoại di động, máy tính và tivi có thể làm tăng nguy cơ mắc AMD, đặc biệt do ánh sáng xanh từ các thiết bị này. Việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ sẽ giúp người bệnh có những biện pháp phòng ngừa kịp thời và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh thoái hóa hoàng điểm.

Thoái hoá điểm vàng thường gặp ở người cao tuổi, và nguy cơ mắc bệnh này tăng dần theo tuổi tác

Cách chẩn đoán thoái hóa điểm vàng

Thoái hóa điểm vàng có thể được phát hiện qua nhiều phương pháp kiểm tra khác nhau. Dưới đây là 6 bước kiểm tra chính bao gồm:

• Kiểm tra thị lực: Bác sĩ sử dụng bảng đo thị lực để kiểm tra khả năng nhìn của mắt ở các khoảng cách khác nhau.
• Khám mắt có giãn đồng tử (kiểm tra đáy mắt): Trong bài kiểm tra này, bác sĩ sẽ nhỏ thuốc giúp mở rộng đồng tử, sau đó sử dụng kính lúp đặc biệt để kiểm tra võng mạc và dây thần kinh thị giác, tìm kiếm các dấu hiệu của AMD và các vấn đề về mắt khác. Sau khi kiểm tra, tầm nhìn gần có thể bị mờ trong vài giờ.
• Xét nghiệm chụp cắt lớp quang học (OCT): Đây là phương pháp tiên tiến, giúp bác sĩ chụp ảnh chi tiết các lớp bên trong mắt bằng máy quét đặc biệt, giúp xác định các thay đổi trong cấu trúc võng mạc và các dấu hiệu của AMD.
• Dùng lưới Amsler (Amsler grid): Bác sĩ yêu cầu bệnh nhân nhìn vào một tờ giấy vẽ ô caro như bàn cờ. Bệnh nhân che một mắt và nhìn vào chấm đen ở giữa lưới. Nếu bệnh nhân thấy các đường thẳng bị cong hoặc thiếu, đó có thể là dấu hiệu của AMD.
• Chụp mạch huỳnh quang: Phương pháp này cho phép quan sát rõ tình trạng võng mạc và mạch máu, giúp bác sĩ đánh giá tình trạng thoái hóa của mắt.
• Chụp cắt lớp quang học mạch máu (OCTA): Đây là kỹ thuật mới giúp quan sát chi tiết các mạch máu trong và dưới võng mạc mà không cần tiêm thuốc cản quang, hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán và theo dõi AMD.

Các phương pháp này giúp bác sĩ xác định chính xác tình trạng mắt và đưa ra phương án điều trị phù hợp cho người bệnh.

Đến các cơ sở y tế kiểm tra nhiều phương pháp để sớm phát hiện và điều trị bệnh

Điều trị thoái hóa điểm vàng

Phương pháp điều trị thoái hóa điểm vàng phụ thuộc vào loại AMD và giai đoạn bệnh, với các tiến bộ y khoa hiện đại mang lại nhiều lựa chọn điều trị hiệu quả.
Điều trị AMD thể khô: Hiện tại, không có phương pháp nào có thể chữa khỏi hoàn toàn AMD thể khô, các biện pháp điều trị chỉ góp phần làm chậm sự tiến triển của bệnh.

• Giai đoạn tiến triển (teo dạng bản đồ): Sử dụng các loại thuốc tiêm nội nhãn như pegcetacoplan và avacincaptad pegol.
• Các giai đoạn trước đó: Bác sĩ thường kê đơn thuốc bổ sung dinh dưỡng đặc biệt chứa vitamin và khoáng chất, có thể ngăn AMD trung gian chuyển thành AMD giai đoạn muộn. Công thức AREDS2 bao gồm các thành phần: Vitamin C (500mg), Vitamin E (400 IU), Lutein (10mg), Zeaxanthin (2mg), Kẽm (80mg), Đồng (2mg).

Điều trị AMD thể ướt: Tương tự như AMD thể khô, không có phương pháp điều trị nào đảo ngược những tác động của AMD thể ướt, nhưng có thể ngăn bệnh phát triển nghiêm trọng hơn.

• Thuốc chống VEGF: Điều trị Ưu tiên số 1 là tiêm thuốc kháng VEGF (như Aflibercept, Ranibizumab). Được tiêm trực tiếp vào mắt để ngăn chặn sự phát triển của mạch máu bất thường, giảm chảy máu và phù nề tại điểm vàng.
• Phẫu thuật laser: Áp dụng cho một số trường hợp AMD ướt cụ thể, giúp ngăn bệnh tiến triển. Laser quang động hiện nay ít được sử dụng hơn và thường chỉ được áp dụng cho các trường hợp đặc biệt không đáp ứng với thuốc kháng VEGF.
• Liệu pháp quang động học: Sử dụng laser lạnh kết hợp với thuốc cảm quang verteporfin, giúp khép các tân mạch bất thường mà không để lại sẹo.
• Dược phẩm: Các loại thuốc như ranibizumab, aflibercept và pegatanib được sử dụng để ức chế sự phát triển của các tân mạch.

Tuỳ vào loại AMD và giai đoạn bệnh mà có nhiều phương pháp điều trị khác nhau

Cách phòng ngừa thoái hóa điểm vàng

Để giảm nguy cơ mắc AMD và làm chậm sự mất thị lực, việc lựa chọn lối sống lành mạnh rất quan trọng. Dưới đây là 6 biện pháp giúp phòng ngừa bệnh:

• Bỏ hút thuốc: Đây là biện pháp quan trọng nhất và có thể kiểm soát được để giảm nguy cơ mắc AMD. Nếu bạn chưa hút thuốc, không bắt đầu là cách tốt nhất để bảo vệ mắt.
• Tập thể dục thường xuyên: Việc này giúp cải thiện lưu thông máu và nâng cao sức khỏe tổng thể, đồng thời cũng giúp bảo vệ mắt.
• Kiểm soát huyết áp và mức cholesterol: Việc kiểm soát huyết áp và cholesterol không chỉ tốt cho tim mạch mà còn có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ mắt.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như rau lá xanh đậm và cá có thể giúp bảo vệ sức khỏe mắt và giảm nguy cơ mắc AMD.
• Khám mắt định kỳ: Đặc biệt quan trọng với những người có nguy cơ cao mắc AMD. Việc kiểm tra mắt định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh lý và điều trị kịp thời.
• Đeo kính râm chất lượng cao: Kính râm bảo vệ mắt khỏi tác hại của tia UV và ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử, giúp bảo vệ sức khỏe mắt lâu dài.

Lựa chọn ăn uống và sinh hoạt lành mạnh góp phần phòng ngừa thoái hóa điểm vàng

Các câu hỏi thường gặp về thoái hóa điểm vàng

Thoái hóa điểm vàng có bị mù không?

AMD không gây mù hoàn toàn như nhiều người lo lắng. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến thị lực trung tâm khiến các hoạt động như nhìn nhận khuôn mặt, đọc sách, lái xe hoặc thực hiện công việc cận cảnh trở nên khó khăn.

Thoái hóa điểm vàng có chữa khỏi hoàn toàn không?

Cả AMD thể khô và thể ướt hiện tại chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, y học hiện đại đã phát triển nhiều biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh và bảo tồn thị lực còn lại. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể giúp làm chậm đáng kể sự phát triển của bệnh, đặc biệt quan trọng với AMD thể ướt.

Tại sao nên đeo kính râm khi bị thoái hóa điểm vàng?

Ánh sáng mặt trời chứa tia UV và ánh sáng xanh có thể gây tổn thương võng mạc và thúc đẩy quá trình thoái hóa điểm vàng. Đeo kính râm chất lượng cao với khả năng lọc tia UV và ánh sáng xanh là biện pháp phòng ngừa đơn giản, an toàn và hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ cao hoặc đã mắc AMD, giúp bảo vệ mắt khỏi các tác nhân có hại từ môi trường.

Thoái hóa điểm vàng là căn bệnh mắt phức tạp đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về phân loại, dấu hiệu và các phương pháp điều trị hiện đại. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và thực hiện khám mắt định kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thị lực. Mặc dù AMD chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, các liệu pháp hiện tại có thể làm chậm sự tiến triển và duy trì chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Mắt Sài Gòn – Hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt lớn nhất Việt Nam, tự hào là điểm đến tin cậy cho mọi nhu cầu chăm sóc và điều trị bệnh lý nhãn khoa. Với đội ngũ chuyên môn cao giàu kinh nghiệm hơn 21 năm, tiêu chuẩn điều trị chất lượng vàng và trải nghiệm khách hàng vượt trội, chúng tôi cam kết mang đến sự chăm sóc tận tâm nhất. Mắt Sài Gòn còn tự hào sở hữu dải công nghệ phẫu thuật khúc xạ đa dạng nhất Việt Nam. Tìm hiểu thêm về các phương pháp xóa cận tiên tiến tại https://uudai.matsaigon.com/

Nguồn tham khảo:

1. Hoàng Cường. (2023). Phương pháp điều trị mới cho thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác. Sức khỏe & Đời sống. https://suckhoedoisong.vn/phuong-phap-dieu-tri-moi-cho-thoai-hoa-diem-vang-lien-quan-den-tuoi-tac-169230825002809389.htm
2. Mahendra, C. K., Tan, L. T. H., Pusparajah, P., Htar, T. T., Chuah, L. H., Lee, V. S., Low, L. E., Tang, S. Y., Chan, K. G., & Goh, B. H. (2020). Detrimental Effects of UVB on Retinal Pigment Epithelial Cells and Its Role in Age-Related Macular Degeneration. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2020, 1904178. https://doi.org/10.1155/2020/1904178
3. National Eye Institute. (2021, June 22). Age-related macular degeneration. National Institutes of Health. https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/age-related-macular-degeneration
4. Turbert, D. (2024, Oct 01). Age-related macular degeneration (AMD). American Academy of Ophthalmology. https://www.aao.org/eye-health/diseases/amd-macular-degeneration