Xuất huyết mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Xuất huyết mắt là tình trạng chảy máu xảy ra trong hoặc xung quanh mắt. Đây là một trong những bệnh lý nhãn khoa phổ biến nhất, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi từ trẻ sơ sinh đến người cao tuổi¹. Nguyên nhân gây xuất huyết mắt rất đa dạng, từ ho mạnh, hắt hơi đến các bệnh lý nghiêm trọng như tăng huyết áp, đái tháo đường hay rối loạn đông máu.

Triệu chứng xuất huyết mắt thường biểu hiện qua vùng đỏ rõ rệt trên lòng trắng mắt, đôi khi kèm theo cảm giác khó chịu nhẹ. Cách điều trị phụ thuộc vào loại và mức độ xuất huyết, từ theo dõi tự nhiên đến can thiệp y tế chuyên sâu. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về xuất huyết mắt, giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và biết cách xử trí phù hợp để bảo vệ sức khỏe thị lực.

Xuất huyết mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị.

Xuất huyết mắt là gì?

Xuất huyết mắt là tình trạng chảy máu hoặc tụ máu bất thường xảy ra trong các cấu trúc khác nhau của mắt, bao gồm kết mạc, tiền phòng, dịch kính, võng mạc hoặc màng mạc mạch. Tình trạng này có thể được chia thành 5 loại chính dựa trên vị trí xuất huyết.

• Xuất huyết dưới kết mạc là loại phổ biến nhất, xảy ra khi máu chảy dưới lớp màng trong suốt bao phủ lòng trắng mắt. Đây thường là tình trạng lành tính, không gây đau và biểu hiện bằng vùng đỏ tươi rõ rệt trên mắt.
• Xuất huyết tiền phòng xảy ra khi máu xuất hiện tại khoang nằm giữa giác mạc và mống mắt, thường do chấn thương hoặc rối loạn đông máu, có thể gây đau và ảnh hưởng thị lực.
• Xuất huyết dịch kính là tình trạng máu rò rỉ vào khoang dịch kính, tạo ra các vết mờ, tụ xuất hiện trong vùng nhìn, từ nhẹ như “ruồi bay” đến nặng gây giảm thị lực hoặc mù tạm thời.
• Xuất huyết võng mạc xảy ra khi máu tích tụ ở các lớp khác nhau của võng mạc, có thể liên quan đến các bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường hay tắc tĩnh mạch võng mạc.
• Xuất huyết dưới màng mạch là tình trạng máu tích tụ giữa màng mạch và củng mạc, thường xảy ra do chấn thương nặng hoặc là biến chứng sau phẫu thuật mắt. Đây là tình trạng cấp cứu nhãn khoa tối khẩn cấp vì có nguy cơ gây mù lòa vĩnh viễn nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Xuất huyết mắt là tình trạng chảy máu hoặc tụ máu bất thường xảy ra trong các cấu trúc khác nhau của mắt.

Nguyên nhân bị xuất huyết mắt

Nguyên nhân gây xuất huyết mắt được chia thành nhiều nhóm chính, từ chấn thương đến các bệnh lý nền và tác dụng phụ của thuốc.

Nguyên nhân chấn thương:

• Va đập, tai nạn, dị vật, chấn thương do thể thao, tai nạn lao động.
• Sử dụng kính áp tròng sai cách, dụi mắt quá mạnh.
• Phẫu thuật mắt có dùng dụng cụ cố định mắt bằng áp lực âm.

Nguyên nhân bệnh lý:

• Tăng huyết áp – yếu tố nguy cơ chính gây xuất huyết tự phát.
• Đái tháo đường và các biến chứng mạch máu mắt.
• Rối loạn đông máu, vấn đề về tiểu cầu, máu khó đông.
• Tắc mạch mắt, bệnh võng mạc như tắc tĩnh mạch võng mạc, vỡ vi phình động mạch trong mắt.

Nguyên nhân do thuốc:

• Thuốc chống đông máu (như warfarin) và thuốc chống kết tập tiểu cầu ( như aspirin). Lưu ý: Bệnh nhân đang sử dụng các thuốc này tuyệt đối không được tự ý ngừng thuốc khi phát hiện xuất huyết mắt, vì việc ngừng đột ngột có thể gây biến cố huyết khối nghiêm trọng như đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim, đe dọa tính mạng. Mọi điều chỉnh liều hoặc ngưng thuốc cần được thực hiện dưới hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa Tim mạch hoặc Huyết học.
• Thuốc chống tiểu cầu tăng nguy cơ chảy máu.

Nguyên nhân khác:

• Ho mạnh, nôn, căng thẳng, rặn khi đại tiện, nâng vật nặng (các động tác Valsalva).
• Nhiễm trùng, u võng mạc, bất thường mạch máu trong mắt.
• Thiếu vitamin C, thiếu yếu tố đông máu XIII, thiếu vitamin K.
• Các yếu tố nguy cơ bao gồm tuổi cao (đặc biệt trên 50 tuổi), giới tính nam (với xuất huyết do chấn thương), và tiền sử bệnh lý mạch máu.

Thuốc chống đông máu (như warfarin) và thuốc chống kết tập tiểu cầu ( như aspirin).

Triệu chứng xuất huyết mắt

Triệu chứng xuất huyết mắt thay đổi tùy theo loại và mức độ nghiêm trọng⁵. Thông thường, mắt sẽ xuất hiện mảng đỏ hoặc đỏ tươi rõ rệt trên tròng trắng mắt, không gây đau và không ảnh hưởng thị lực với trường hợp xuất huyết dưới kết mạc¹. Người bệnh có thể cảm thấy khó chịu, cộm xốn nhẹ mà không có tiết dịch hay mờ mắt.

• Xuất huyết dưới kết mạc biểu hiện bằng vết đỏ chói, khu trú trên tròng trắng mắt mà không đau, không mờ mắt, không chảy nước mắt và không nhạy sáng.
• Xuất huyết tiền phòng nghiêm trọng hơn với triệu chứng máu xuất hiện trong tiền phòng, gây đau mắt, sợ ánh sáng, nhìn mờ hoặc mất một phần thị lực. Đôi khi có thể nhìn thấy máu lắng thành lớp ở dưới cùng của đồng tử.
• Xuất huyết dịch kính gây ra hiện tượng nhìn thấy “ruồi bay”, bóng, sợi hoặc mảng tối lơ lửng trước mắt, mờ mắt nhanh hoặc mất thị lực đột ngột. Tầm nhìn có thể xuất hiện vết đỏ, bóng nước hoặc cảm giác áp lực trong mắt.
• Xuất huyết võng mạc gây mờ mắt, có vệt đen hoặc ám đỏ trong tầm nhìn, nhìn thấy ánh chớp sáng, “ruồi bay” hoặc vùng mù cục bộ, có thể mất một phần thị lực.

Các triệu chứng cảnh báo nguy hiểm cần can thiệp y tế ngay lập tức bao gồm:

• Đau mắt dữ dội.
• Có máu lắng hoặc nhìn thấy máu phía trước tròng đen.
• Mất thị lực đột ngột, buồn nôn.
• Nhìn thấy ánh sáng chói.

Bệnh biểu hiện dưới vết đỏ chói trong mắt, không gây chảy nước mắt.

Xuất huyết mắt có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm của xuất huyết mắt phụ thuộc chủ yếu vào loại và vị trí xuất huyết. Đa số các trường hợp xuất huyết dưới kết mạc là lành tính, trong khi xuất huyết nội nhãn rất nguy hiểm.

Xuất huyết mắt dưới kết mạc thường tự hết trong vòng 2-3 tuần mà không ảnh hưởng đến thị lực, không đau và hiếm khi gây biến chứng nghiêm trọng. Máu trong mắt sẽ dần chuyển từ đỏ tươi sang vàng trước khi biến mất hoàn toàn.

Ngược lại, mọi trường hợp xuất  huyết nội nhãn bao gồm tiền phòng, dịch kính và võng mạc đều tiềm ẩn nguy cơ gây giảm thị lực, có thể dẫn đến mờ mắt, thậm chí mù tạm thời hoặc vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời. Các biến chứng có thể gặp bao gồm tăng nhãn áp, tắc nghẽn đường dẫn lưu thủy dịch, tổn thương võng mạc và nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn, đặc biệt ở trẻ em nếu không xử trí kịp thời.

Xuất huyết mắt trở nên nguy hiểm và cần đi khám ngay khi không tự tan sau 2-3 tuần, có biểu hiện đau mắt, giảm thị lực, nhìn mờ hoặc các dấu hiệu bất thường khác. Đặc biệt khi tái phát nhiều lần, xảy ra sau chấn thương nặng, phẫu thuật mắt, hoặc kèm theo các triệu chứng hệ thống như bầm tím, chảy máu vùng khác.

Xuất huyết mắt trở nên nguy hiểm và cần đi khám ngay khi không tự tan sau 2-3 tuần.

Làm gì khi bị xuất huyết mắt?

Khi xuất hiện xuất huyết mắt, điều quan trọng đầu tiên là đánh giá mức độ và loại xuất huyết để có hướng xử trí phù hợp. Cần phân biệt xuất huyết dưới kết mạc nhẹ, lành tính với các loại xuất huyết nặng hơn như xuất huyết dịch kính, võng mạc hay tiền phòng cần can thiệp chuyên khoa.

• Điều trị và chăm sóc tại nhà với xuất huyết dưới kết mạc: Thường không cần điều trị, máu sẽ tự tan trong 1-2 tuần. Có thể sử dụng nước nhỏ mắt để làm dịu mắt nếu có cảm giác cộm hoặc ngứa. Tránh dụi mắt, giữ vệ sinh mắt sạch sẽ và hạn chế các hoạt động gắng sức làm tăng áp lực trong mắt như khiêng nặng, rặn mạnh.
• Cần gặp bác sĩ gấp: Nếu kèm đau mắt, giảm hoặc mất thị lực, nhức mắt nhiều, hoặc xảy ra sau chấn thương, cần đi khám bác sĩ mắt khẩn cấp để loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm hơn như xuất huyết nội nhãn, tổn thương võng mạc, tăng nhãn áp.
• Điều trị y tế chuyên sâu với xuất huyết nặng: Có thể cần các biện pháp như theo dõi, điều chỉnh bệnh nền (tiểu đường, tăng huyết áp), tiêm thuốc chống tăng sinh mạch máu (anti-VEGF), laser võng mạc, phẫu thuật lấy máu dịch kính (vitrectomy), hoặc các thủ thuật chuyên sâu khác tùy nguyên nhân và mức độ. Kiểm soát và tầm soát nguyên nhân bao gồm đo huyết áp, kiểm tra rối loạn đông máu, kiểm tra bệnh lý nền như tiểu đường, bệnh tim mạch nếu cần thiết.

Có thể sử dụng nước nhỏ mắt để làm dịu mắt nếu có cảm giác cộm hoặc ngứa.

Cách phòng ngừa xuất huyết mắt

Phòng ngừa xuất huyết mắt tập trung vào việc giảm thiểu các yếu tố nguy cơ và bảo vệ mắt khỏi chấn thương.

Phòng ngừa chấn thương:

• Đeo kính bảo hộ chuyên dụng khi chơi thể thao, làm việc trong môi trường nguy hiểm hoặc khi tiếp xúc với hóa chất.
• Giáo dục và nâng cao ý thức bảo vệ mắt để tránh chấn thương, tai nạn cho vùng mắt.
• Tránh các hoạt động làm tăng áp lực nội nhãn quá mức như nâng vật nặng, rặn mạnh, thường xuyên rối loạn ho/hắt hơi mạnh không kiểm soát.

Kiểm soát bệnh lý nền:

• Kiểm soát huyết áp thường xuyên vì đây là yếu tố nguy cơ chính.
• Quản lý đái tháo đường hiệu quả để tránh biến chứng mạch máu mắt.
• Điều trị rối loạn đông máu dưới sự theo dõi của bác sĩ.

Sử dụng thuốc an toàn:

• Theo dõi INR khi dùng warfarin để đảm bảo trong ngưỡng an toàn.
• Tham khảo bác sĩ trước khi dùng thuốc chống đông hoặc thay đổi liều lượng.

Lối sống lành mạnh:

• Không hút thuốc và hạn chế rượu bia.
• Ăn uống cân bằng, giàu vitamin A, C, E và omega-3 tốt cho mắt.
• Khám mắt định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý mắt và kiểm soát yếu tố nguy cơ.

Ăn uống cân bằng, giàu vitamin A, C, E và omega-3 tốt cho mắt.

Các câu hỏi thường gặp về xuất huyết mắt

Xuất huyết mắt bao lâu thì khỏi?

Xuất huyết dưới kết mạc (thường gặp nhất) thường tự khỏi trong khoảng 2-3 tuần, không để lại di chứng và không cần điều trị đặc hiệu. Vùng đỏ ở mắt sẽ chuyển dần sang màu vàng trước khi biến mất hoàn toàn. Các thể xuất huyết nặng hơn như xuất huyết dịch kính hoặc võng mạc có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy mức độ tổn thương và bệnh nền như tiểu đường, cao huyết áp. Quá trình hấp thu máu kéo dài hơn ở các ca nặng, có thể quan sát hoặc cần phẫu thuật nếu không tự khỏi.

Bị xuất huyết mắt nên uống thuốc gì?

Xuất huyết dưới kết mạc thường không cần dùng thuốc, chỉ cần theo dõi và vệ sinh mắt đúng cách. Nếu mắt có biểu hiện viêm, nhiễm trùng, bá sẽ kê đơn thuốc nhỏ mắt kháng sinh hoặc thuốc chống viêm. Với xuất huyết trong dịch kính/võng mạc, cần điều trị nguyên nhân nền như kiểm soát huyết áp, tiểu đường và có thể dùng thuốc chống tăng sinh mạch máu hoặc corticosteroids.

Xuất huyết mắt kiêng ăn gì?

Nên hạn chế thực phẩm quá mặn, quá ngọt, nhiều chất béo bão hòa để giảm yếu tố nguy cơ tăng huyết áp, tiểu đường – những bệnh nền gây xuất huyết mắt. Ưu tiên chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, cá béo giàu omega-3, vitamin A, C, E, lutein và zeaxanthin giúp mắt phục hồi tốt hơn và giảm nguy cơ tái phát.

Xuất huyết mắt có lây không?

Xuất huyết mắt hoàn toàn không lây từ người này sang người khác. Đây là vấn đề về mạch máu trong mắt, không phải bệnh nhiễm trùng nên không có khả năng truyền nhiễm. Tuy nhiên, nếu xuất huyết mắt đi kèm với các bệnh lý nhiễm trùng mắt như viêm kết mạc do virus, viêm màng bồ đào do vi khuẩn, virus, thì nguy cơ lây nhiễm sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gốc và triệu chứng đi kèm như sốt, sưng, mủ.

Xuất huyết mắt là vấn đề nhãn khoa phổ biến với nhiều nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng khác nhau. Trong khi xuất huyết dưới kết mạc thường lành tính và tự khỏi, các loại xuất huyết nội nhãn có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng cho thị lực. Việc nhận biết sớm triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và biết cách xử trí phù hợp sẽ giúp bảo vệ sức khỏe mắt hiệu quả.

Mắt Sài Gòn – hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt lớn nhất Việt Nam, là điểm đến tin cậy cho mọi nhu cầu chăm sóc và điều trị bệnh lý nhãn khoa. Với đội ngũ bác sĩ nhãn khoa đầu ngành giàu kinh nghiệm, tiêu chuẩn điều trị chất lượng cao và trải nghiệm khách hàng vượt trội, Mắt Sài Gòn tự hào sở hữu dải công nghệ phẫu thuật khúc xạ nhiều nhất Việt Nam. Tìm hiểu thêm về các phương pháp xóa cận tiên tiến tại https://uudai.matsaigon.com/

Tài liệu tham khảo

1. American Academy of Ophthalmology. (n.d.). What is subconjunctival hemorrhage? https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-subconjunctival-hemorrhage
2. Doshi, R., & Noohani, T. (2023, February 20). Subconjunctival Hemorrhage. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551666/
3. MedlinePlus. (2023, May 10). Subconjunctival hemorrhage. U.S. National Library of Medicine. https://medlineplus.gov/ency/article/001616.htm
4. Tarlan, B., & Kiratli, H. (2013). Subconjunctival hemorrhage: risk factors and potential indicators. Clinical Ophthalmology, 7, 1163-1170. https://doi.org/10.2147/OPTH.S35062
5. Sức Khỏe Đời Sống. (2023, February 3). Nhận biết và điều trị xuất huyết dưới kết mạc. Sức Khỏe Đời Sống. https://suckhoedoisong.vn/nhan-biet-va-dieu-tri-xuat-huyet-duoi-ket-mac-169230203222652154.htm
6. Sức Khỏe Đời Sống. (2023, July 18). Xuất huyết dưới kết mạc có nguy hiểm? Sức Khỏe Đời Sống. https://suckhoedoisong.vn/xuat-huyet-duoi-ket-mac-co-nguy-hiem-169173985.htm