Lẹo mắt là một tình trạng viêm nhiễm thường gặp ở vùng mi mắt, gây đau đớn và khó chịu cho người bệnh. Đây là hiện tượng viêm mủ cấp tính của các tuyến dầu nằm ở rìa mi, thường do vi khuẩn Staphylococcus aureus gây ra⁽³’⁶’⁷⁾. Tình trạng này có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng phổ biến nhất ở người trẻ có tật khúc xạ như cận thị, loạn thị, viễn thị và những người có hệ miễn dịch suy yếu⁽³’⁴⁾.
Mặc dù lẹo mắt thường tự khỏi trong vòng một đến hai tuần, việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị sẽ giúp bạn xử lý hiệu quả hơn. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức toàn diện về lẹo mắt, từ cơ chế sinh bệnh đến các biện pháp phòng ngừa và điều trị, giúp bạn bảo vệ sức khỏe thị giác một cách tốt nhất.
Lẹo mắt thường biểu hiện dưới dạng khối sưng đỏ, đau nhạy cảm ở mí mắt, gây khó chịu cho người bệnh.
Lẹo mắt là gì?
Lẹo mắt, hay còn gọi là hordeolum trong y khoa, là tình trạng viêm mủ cấp tính của một trong các tuyến dầu nằm ở mi mắt⁽³’⁶’⁷⁾. Đây là một cục sưng nhỏ, đau đớn xuất hiện trên mi mắt, thường có màu đỏ và đôi khi chứa đầy mủ ở trung tâm⁽⁵’⁶⁾.
Dựa trên vị trí và tuyến bị ảnh hưởng, lẹo mắt được phân thành ba loại chính. Lẹo mắt ngoài là dạng phổ biến nhất, xuất hiện do viêm nhiễm tuyến Zeis hoặc Moll nằm gần rìa mi, thường ở gốc lông mi⁽³’⁴’⁷⁾. Lẹo mắt trong ít gặp hơn nhưng nghiêm trọng hơn, do viêm nhiễm tuyến meibomian bên trong mi mắt, gây sưng to và đau dữ dội hơn⁽³’⁴⁾.
Đa lẹo là tình trạng xuất hiện nhiều đầu lẹo cùng lúc trên một mi mắt hoặc cả hai mắt, thường gặp ở những người có sức đề kháng yếu⁽³’⁴⁾. Lẹo mắt biểu hiện như một khối u nhỏ cứng, gây đau và nhạy cảm khi chạm vào, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.
Lẹo mắt là một cục sưng nhỏ, đau đớn xuất hiện trên mi mắt, thường có màu đỏ và đôi khi chứa đầy mủ.
Nguyên nhân gây ra lẹo mắt
Vi khuẩn Staphylococcus aureus là nguyên nhân chính gây lẹo mắt, chiếm 90-95% các trường hợp bệnh⁽³’⁷⁴⁾. Cơ chế sinh bệnh bắt đầu từ việc tắc nghẽn tuyến dầu ở mi mắt, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và gây viêm nhiễm⁽²’⁶’⁷⁾. Quá trình này thường diễn ra trong vài ngày, khi dầu hoặc mồ hôi được tạo ra trong tuyến không thể chảy ra đúng cách do tắc nghẽn bởi chất tiết khô hoặc trang điểm chưa được tẩy sạch⁽²⁾.
Nhiễm trùng staphylococci thường xảy ra thành từng đợt, có thể hình thành áp xe màu vàng gần gốc lông mi⁽³⁾. Các yếu tố nguy cơ bao gồm vệ sinh kém, chạm tay bẩn vào mắt, sử dụng lens contact không đúng cách, và việc không tẩy trang sau khi trang điểm⁽²’⁶⁾.
Những bệnh lý nền như tiểu đường, suy giảm miễn dịch, stress, thiếu ngủ và dinh dưỡng kém cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh⁽²’³’⁴⁾. Viêm bờ mi mạn tính là yếu tố thuận lợi khác, tạo môi trường viêm nhiễm kéo dài ở vùng mi mắt⁽⁵’⁶⁾. Lẹo mắt thường gặp nhất ở người trẻ tuổi có tật khúc xạ và mất cân bằng cơ mắt⁽⁴⁾.
Vi khuẩn Staphylococcus aureus là nguyên nhân chính gây lẹo mắt, chiếm 90-95% các trường hợp bệnh.
Triệu chứng lẹo mắt
Triệu chứng cục bộ của lẹo mắt rất đặc trưng và dễ nhận biết. Người bệnh thường cảm thấy đau nhạy cảm, sưng đỏ ở vùng mi mắt, kèm theo xuất hiện cục sưng cứng gần rìa mi⁽³’⁶’⁷⁾. Có thể thấy điểm vàng chứa mủ ở trung tâm khối sưng, đi kèm cảm giác khó chịu và ngứa liên tục⁽³’⁶⁾.
Các triệu chứng toàn thân bao gồm cảm giác có vật thể lạ trong mắt, chảy nước mắt, nhạy cảm với ánh sáng và có thể xuất hiện vảy khô ở rìa mi⁽⁵’⁶’⁷⁾. Lẹo mắt ngoài xuất hiện ở rìa mí do nhiễm khuẩn tuyến lông mi, thường là Staphylococcus, nổi lên như mụn nhỏ đỏ sưng tấy, rất đau và có thể có mủ⁽³’⁵’⁷⁾.
Lẹo mắt trong xuất hiện bên trong mí do viêm tuyến meibomian, thường sưng to hơn, sâu hơn và cũng gây đau, đỏ, tạo cảm giác nặng ở mí mắt⁽³’⁴⁾. Các dấu hiệu cần đến bác sĩ ngay bao gồm ảnh hưởng đến thị lực, sưng toàn mi, hoặc khi viêm nhiễm lan rộng ra vùng xung quanh⁽¹’⁶’⁷⁾.
Người bệnh thường cảm thấy đau nhạy cảm, sưng đỏ ở vùng mi mắt, kèm theo xuất hiện cục sưng cứng gần rìa mi.
Lẹo mắt có lây không?
Lẹo mắt không lây trực tiếp từ người sang người thông qua tiếp xúc thông thường. Tuy nhiên, vi khuẩn Staphylococcus aureus gây bệnh có thể lây lan qua các vật dụng cá nhân được chia sẻ⁽³’²’⁷⁾. Đặc biệt, việc dùng chung khăn mặt, gối, trang điểm mắt như lens áp tròng, kẻ mắt có thể trở thành nguồn lây nhiễm⁽²’⁶⁾.
Tiếp xúc với tay bẩn của người bệnh cũng là một con đường truyền vi khuẩn tiềm tàng⁽²⁾. Do đó, việc duy trì vệ sinh cá nhân tốt và tránh chia sẻ các vật dụng tiếp xúc trực tiếp với mắt là biện pháp phòng ngừa quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn gây bệnh.
Lẹo mắt không lây trực tiếp thông qua tiếp xúc nhưng vi khuẩn có thể lây lan qua các vật dụng cá nhân.
Lẹo mắt có tự khỏi không?
Lẹo mắt thường có khả năng tự khỏi mà không cần can thiệp y tế, thường trong vòng vài tuần đến vài tháng⁽¹’²’⁷⁾. Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng sẽ tiến triển từ giai đoạn hình thành đến ổn định, sau đó tự tiêu tan theo thời gian⁽²’⁷⁾. Mủ thường tự thoát ra sau khoảng một tuần, và viêm nhiễm sẽ giảm dần⁽²⁾.
Tuy nhiên, nếu lẹo mắt không biến mất sau thời gian hợp lý hoặc có dấu hiệu trở nên nghiêm trọng hơn, có thể cần phải loại bỏ bằng một thủ thuật phẫu thuật nhỏ⁽¹’²’⁷⁾. Việc tự theo dõi và đánh giá tình trạng tiến triển là rất quan trọng để quyết định có cần can thiệp y tế hay không.
Lẹo mắt thường có khả năng tự khỏi mà không cần can thiệp y tế, thường trong vòng vài tuần đến vài tháng.
Điều trị lẹo mắt
Điều trị lẹo mắt tại nhà bao gồm 3 biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả.
Để lại thông tin để được tư vấn miễn phí và hưởng các ưu đãi
- Chườm nóng là phương pháp cơ bản nhất, thực hiện bằng cách đắp khăn ấm trong 10-15 phút, từ 3-5 lần mỗi ngày để giúp tuyến thoát dầu và giảm viêm⁽⁵’⁶’⁷⁾.
- Vệ sinh mi mắt bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch làm sạch chuyên dụng giúp loại bỏ vi khuẩn và chất tiết⁽¹’⁶⁾.
- Massage nhẹ nhàng vùng mi mắt sau khi chườm nóng có thể hỗ trợ việc thoát mủ tự nhiên⁽⁵⁾.
Điều trị y khoa được chỉ định khi các biện pháp tại nhà không hiệu quả. Bác sĩ có thể kê thuốc nhỏ mắt kháng sinh hoặc thuốc mỡ mắt kháng sinh để kiểm soát nhiễm trùng⁽³’⁶’⁷⁾. Trong các trường hợp nghiêm trọng, thuốc uống kháng sinh toàn thân có thể được sử dụng⁽³’⁴⁾. Tiêm corticosteroid có thể được áp dụng để giảm sưng trong những trường hợp đặc biệt⁽⁵⁾. Phẫu thuật nhỏ bao gồm rạch và dẫn lưu mủ được thực hiện khi lẹo mắt không tự khỏi hoặc ảnh hưởng đến thị lực⁽³’⁵’⁶’⁷⁾.
Vệ sinh mi mắt bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch làm sạch chuyên dụng giúp loại bỏ vi khuẩn và chất tiết.
Phòng ngừa lẹo mắt
Dưới đây là 9 biện pháp phòng ngừa lẹo mắt hiệu quả:
- Rửa tay thường xuyên trước khi chạm vào vùng mắt – đây là biện pháp cơ bản và hiệu quả nhất⁽²’⁶⁾
- Tẩy trang kỹ lưỡng hàng ngày, đặc biệt chú ý đến các sản phẩm trang điểm mắt để ngăn ngừa tắc nghẽn tuyến dầu⁽²⁾
- Không dùng chung khăn mặt, gối và các sản phẩm trang điểm mắt để tránh lây nhiễm vi khuẩn⁽²’⁶⁾
- Sử dụng lens contact an toàn theo đúng hướng dẫn, luôn đảm bảo vệ sinh tay trước khi đeo và tháo lens⁽²’⁶⁾
- Thay thế trang điểm mắt định kỳ, tránh sử dụng các sản phẩm đã hết hạn hoặc có dấu hiệu hư hỏng⁽²⁾
- Tránh chà xát mắt mạnh để không làm tổn thương da mỏng ở vùng mi mắt⁽⁶⁾
- Quản lý tốt bệnh tiểu đường và các bệnh lý nền khác có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch⁽²’³⁾
- Tăng cường miễn dịch thông qua chế độ ăn uống cân bằng và tập luyện thể thao đều đặn⁽²’³⁾
- Giảm stress và đảm bảo ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm để duy trì sức khỏe tổng thể⁽²⁾
Hãy nhớ rằng, phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị, và những thói quen vệ sinh tốt sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho thị lực của bạn.
Tẩy trang kỹ lưỡng hàng ngày, đặc biệt chú ý đến các sản phẩm trang điểm mắt.
Nên ăn và kiêng ăn gì khi bị lẹo mắt
Chế độ dinh dưỡng phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình điều trị và phục hồi khi bị lẹo mắt. Việc bổ sung các thực phẩm giàu dinh dưỡng giúp tăng cường miễn dịch và thúc đẩy quá trình lành vết thương, trong khi hạn chế những thực phẩm có thể gây viêm nhiễm hoặc làm chậm quá trình phục hồi.
Thực phẩm nên ăn khi lẹo mắt
Dưới đây là 5 nhóm thực phẩm nên bổ sung khi bị lẹo mắt, bao gồm:
- Thực phẩm giàu Vitamin A – cà rốt, khoai lang, bí đỏ giúp duy trì sức khỏe thị giác và tăng cường khả năng chống nhiễm trùng
- Nguồn Vitamin C tự nhiên – cam, bưởi, bông cải xanh hỗ trợ hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình lành vết thương
- Thực phẩm chứa Vitamin E – bơ, dầu thực vật, hạt óc chó có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương
- Nguồn Omega-3 phong phú – cá hồi, cá thu, hạt lanh giúp giảm viêm và hỗ trợ chức năng miễn dịch hiệu quả
- Protein chất lượng cao – sữa, trứng, thịt bò, thịt gà cung cấp amino acid thiết yếu cho quá trình tái tạo mô và phục hồi
Chế độ ăn uống cân bằng với những thực phẩm giàu Vitamin A, C tự nhiên, E, Omega-3 và Protein.
Duy trì chế độ ăn uống cân bằng với những thực phẩm này không chỉ hỗ trợ điều trị hiệu quả mà còn giúp ngăn ngừa tái phát lẹo mắt trong tương lai.
Thực phẩm nên tránh khi lẹo mắt
Bên cạnh bổ sung các nhóm dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, bạn cần hạn chế 5 nhóm thực phẩm có thể khiến tình trạng viêm nhiễm nặng hơn, bao gồm:
- Đồ ngọt và thức uống có đường – kẹo, bánh ngọt, socola, nước ngọt có gas có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm trùng
- Thức ăn nhanh và đồ chiên rán – gà rán, khoai tây chiên, bánh burger chứa nhiều chất béo trans và phụ gia có thể gây viêm nhiễm
- Rượu bia và chất kích thích – bia, rượu, cà phê đặc, nước tăng lực có thể làm mất nước và cản trở quá trình phục hồi
- Thực phẩm gây dị ứng cá nhân – cần được tránh hoàn toàn vì có thể làm tăng phản ứng viêm và kéo dài thời gian điều trị
- Đồ ăn quá mặn và cay nóng – mỳ cay, đồ muối chua, kim chi có thể kích thích và làm tăng viêm nhiễm ở vùng mắt nhạy cảm
Kiêng đồ ngọt, thức uống có đường, thức ăn nhanh, đồ chiên rán, rượu bia.
Kiêng những thực phẩm này trong thời gian điều trị không chỉ giúp cơ thể tập trung năng lượng vào việc chống lại nhiễm trùng mà còn tạo điều kiện tối ưu cho quá trình phục hồi nhanh chóng và hiệu quả.
Các câu hỏi thường gặp liên quan đến lẹo mắt
Có nên chích lẹo mắt không?
Không nên tự chích nặn lẹo mắt vì có thể làm mủ bị ép vào mô bên cạnh mắt, khiến nhiễm trùng lan rộng hơn⁽⁶’⁷⁾. Việc tự can thiệp có thể làm viêm mô tế bào quanh ổ mắt hoặc nhiễm trùng máu⁽¹’⁶⁾. Nếu lẹo mắt ảnh hưởng đến thị lực hoặc không cải thiện sau khi chăm sóc tại nhà, bạn cần gặp bác sĩ để xử lý an toàn và hiệu quả.
Bị lẹo mắt bao lâu thì khỏi?
Lẹo mắt thường phục hồi trong 1-2 tuần⁽²’⁷⁾qua các giai đoạn: hình thành lẹo trong vài ngày, ổn định kéo dài 3-7 ngày, và tiêu tan tự nhiên trong 7-10 ngày⁽²’⁷⁾. Nếu lẹo không tự khỏi sau thời gian này, có thể phát triển thành chắp mắt và cần điều trị chuyên khoa.⁽²’⁵.
Làm sao để nhanh hết lẹo mắt?
Để nhanh hết lẹo mắt, chườm nóng 10-15 phút từ 3-5 lần mỗi ngày⁽⁶⁾, vệ sinh mắt sạch sẽ, sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ³’⁶’⁷⁾, và nghỉ ngơi đầy đủ. Hạn chế tiếp xúc với ánh sáng mạnh và thiết bị điện tử⁽⁶⁾, duy trì chế độ sinh hoạt hợp lý và ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm.
Có cách chữa lẹo mắt bằng mẹo dân gian không?
Không nên chữa lẹo mắt bằng mẹo dân gian như chích kim hay nắn, vì có thể gây nhiễm trùng và biến chứng nguy hiểm⁽⁷⁾. Thay vào đó, bạn nên chườm ấm nhẹ nhàng bằng khăn sạch hoặc bông nhúng nước ấm⁽¹’⁶⁾. Phương pháp an toàn nhất là thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín và điều trị tích cực theo phác đồ của bác sĩ chuyên khoa⁽⁵’⁶’⁷⁾.
Các nguồn y khoa cảnh báo tuyệt đối không tự chích nặn hoặc sử dụng các mẹo dân gian (chườm trứng, đũa nóng, lá trầu) để chữa lẹo mắt. Các phương pháp này thiếu tính vô trùng và tiềm ẩn rủi ro cao.
Kết luận
Lẹo mắt là tình trạng viêm nhiễm thường gặp nhưng có thể được điều trị hiệu quả khi được chẩn đoán và xử lý đúng cách. Hiểu rõ về nguyên nhân do vi khuẩn Staphylococcus aureus, nhận biết các triệu chứng đặc trưng như đau, sưng, đỏ ở vùng mi mắt, và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp từ chườm nóng đến can thiệp y tế khi cần thiết sẽ giúp bạn vượt qua tình trạng này một cách an toàn. Việc duy trì vệ sinh cá nhân tốt, chế độ dinh dưỡng hợp lý, và tránh các yếu tố nguy cơ là chìa khóa để phòng ngừa tái phát.
Hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn, với hơn 20 năm kinh nghiệm và là hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt ngoài công lập lớn nhất Việt Nam, tự hào là điểm đến tin cậy cho mọi nhu cầu chăm sóc và điều trị bệnh lý nhãn khoa. Với đội ngũ chuyên môn cao giàu kinh nghiệm, tiêu chuẩn điều trị chất lượng vàng và trải nghiệm khách hàng vượt trội, Mắt Sài Gòn cam kết mang đến dịch vụ y tế chất lượng cao nhất.
Hệ thống còn tự hào sở hữu dải công nghệ phẫu thuật khúc xạ đa dạng nhất Việt Nam. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất nên được quyết định sau thăm khám chuyên sâu và tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa tại Hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu.
Tài liệu tham khảo
- Healthdirect. (2024, May). Stye. Healthdirect. https://www.healthdirect.gov.au/stye
- Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG). (2023, January 2). Overview: Styes and chalazia (inflammation of the eyelid). InformedHealth.org. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557372/
- Jogi, R. (2003). Basic ophthalmology. Jaypee Brothers, Medical Publishers.
- Nema, H. V., & Nema, N. (2011). Textbook of ophthalmology. JP Medical Ltd.
- Pagan-Duran, B. (2025, March 24). What Is the Difference Between a Stye and a Chalazion? American Academy of Ophthalmology. https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-are-chalazia-styes
- Tai, A. (2024, July 9). Eyelid bump: MedlinePlus Medical Encyclopedia. MedlinePlus. https://medlineplus.gov/ency/article/001009.htm
- Willmann, D., Guier, C. P., & Patel, B. C. (n.d.). Hordeolum (Stye). StatPearls. https://www.statpearls.com/point-of-care/29591
