Lẹo mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Lẹo mắt là tình trạng viêm mủ cấp tính tại tuyến bã nhờn (Meibomian) hoặc tuyến Zeis ở mi mắt, do vi khuẩn Staphylococcus aureus gây ra trong 90-95% trường hợp. Đây là bệnh lý mắt phổ biến với triệu chứng đặc trưng gồm sưng đỏ, đau nhức và xuất hiện cục mủ tại rìa mi.

Bài viết sau đây này cung cấp đầy đủ thông tin về các nguyên nhân chính, triệu chứng điển hình, và phương pháp điều trị hiệu quả được khuyến cáo bởi các bác sĩ chuyên khoa nhãn khoa.

Lẹo mắt thường biểu hiện dưới dạng khối sưng đỏ, đau nhạy cảm ở mí mắt, gây khó chịu cho người bệnh.

Lẹo mắt là gì?

Lẹo mắt tên khoa học Hordeolum là tình trạng viêm mủ cấp tính tại tuyến bã nhờn ở mi mắt, biểu hiện dưới dạng cục sưng đỏ đường kính 2-5mm với đau nhức và mủ vàng ở trung tâm.

Bệnh lẹo mắt được phân thành 3 loại chính với mức độ nghiêm trọng khác nhau:

• Lẹo mắt ngoài: Phát sinh từ nhiễm trùng tuyến Zeis hoặc tuyến Moll (hai loại tuyến nằm ở mi mắt có tác dụng duy trì sức khỏe mắt). Là dạng phổ biến nhất với triệu chứng sưng đỏ, đau tại gốc lông mi, và thường tự vỡ sau 5-7 ngày.
• Lẹo mắt trong: Nguyên nhân do viêm tuyến Meibomian (tuyến dầu ở mí mắt, giúp giữ nước mắt không bay hơi) . Dạng này so với lẹo ngoài với triệu chứng sưng to, đau dữ dội, và cảm giác nặng mi, kèm triệu chứng có mủ màu trắng, vị trí mọc trong mí gần tuyến Meibomian.
• Đa lẹo: Đa lẹo là tình trạng xuất hiện từ 2 cục lẹo trở lên cùng lúc trên mí mắt (gồm mí trên và mí dưới), thường gặp ở người có hệ miễn dịch yếu, tiểu đường hoặc viêm bờ mi mạn tính.

Lẹo mắt là một cục sưng nhỏ, đau đớn xuất hiện trên mi mắt, thường có màu đỏ và đôi khi chứa đầy mủ.

Nguyên nhân gây ra lẹo mắt

Lẹo mắt phát sinh từ 3 nhóm nguyên nhân chính: nhiễm trùng vi khuẩn, yếu tố nguy cơ từ thói quen sinh hoạt và bệnh lý nền ảnh hưởng hệ miễn dịch.

1. Vi khuẩn tụ cầu Staphylococcus Aureus

Vi khuẩn Staphylococcus aureus là nguyên nhân trực tiếp gây lẹo mắt trong 90-95% các trường hợp (Đây cũng là nguyên nhân gây viêm giác mạc). Loại vi khuẩn này sống thường trú trên da và mi mắt, nhưng chỉ gây bệnh khi hệ miễn dịch yếu hoặc vệ sinh kém tạo điều kiện xâm nhập vào tuyến. Cơ chế sinh bệnh diễn ra qua 3 giai đoạn:

• Tắc nghẽn tuyến bã nhờn: Bã nhờn, tế bào chết và vi khuẩn tích tụ làm tắc ống dẫn tuyến Meibomian hoặc tuyến Zeiss
• Xâm nhập phát triển và gây viêm: Staphylococcus aureus xâm nhập vào tuyến tắc, phát triển trong môi trường thiếu oxy, gây viêm cấp tính, tạo áp xe mủ đường kính 2-5mm.
• Hình thành lẹo: Vùng viêm sưng nề, đỏ và đau trong vòng 48-72 giờ, đạt đỉnh điểm sau 5-7 ngày

2. Lẹo mắt do thói quen sinh hoạt

Các thói quen không đúng cách làm tăng nguy cơ mắc lẹo mắt lên 3-5 lần so với người có vệ sinh tốt:

• Vệ sinh mắt kém làm vi khuẩn tích tụ ở gốc mi.
• Chạm tay bẩn vào mắt truyền vi khuẩn từ tay lên mi.
• Không tẩy trang đúng cách dễ làm tắc nghẽn tuyến bã nhờn.
• Sử dụng kính áp tròng sai quy định tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Dùng chung mỹ phẩm mắt lây vi khuẩn qua tiếp xúc trực tiếp.
• Chà xát mắt mạnh gây tổn thương da mi, tạo đường xâm nhập vi khuẩn.
• Không thay gối, khăn mặt thường xuyên tích tụ vi khuẩn tiếp xúc với mắt.

3. Bệnh lý nền làm tăng nguy cơ lẹo mắt

Một số bệnh lý nền làm suy yếu hệ miễn dịch hoặc thay đổi môi trường vi sinh ở mi mắt, tăng nguy cơ mắc lẹo mắt:

• Tiểu đường (Diabetes): Đường huyết cao làm suy giảm bạch cầu, giảm 40% khả năng chống nhiễm trùng, khiến người bệnh tiểu đường dễ bị lẹo mắt tái phát 3-4 lần/năm.
• Suy giảm miễn dịch: HIV/AIDS, dùng thuốc corticosteroid kéo dài hoặc hóa trị liệu làm giảm khả năng tiêu diệt vi khuẩn của cơ thể.
• Viêm bờ mi mạn tính (Blepharitis): Viêm kéo dài tại rìa mi tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, tăng nguy cơ lẹo mắt lên 6 lần.
• Rối loạn tuyến bã nhờn (Seborrheic dermatitis): Tuyến tiết quá nhiều hoặc quá ít bã nhờn, dễ bị tắc nghẽn và nhiễm trùng.
• Stress và thiếu ngủ mãn tính: : Ngủ dưới 6 giờ/đêm liên tục trong 2 tuần làm giảm 30% hoạt động của hệ miễn dịch. Ngoài ra, việc thiếu ngủ và stress kéo dài còn có thể dẫn đến các vấn đề thẩm mỹ khác như mắt trũng mất nước, khiến vùng da quanh mắt trở nên kém sức sống.

Vi khuẩn Staphylococcus aureus là nguyên nhân chính gây lẹo mắt, chiếm 90-95% các trường hợp bệnh.

Triệu chứng lẹo mắt

Lẹo mắt biểu hiện qua 7 triệu chứng điển hình xuất hiện tuần tự trong vòng 24-72 giờ đầu, giúp bạn nhận biết chính xác và xử lý kịp thời.

Triệu chứng giai đoạn sớm (12-24 giờ đầu)

• Đau nhức và nhạy cảm vùng mi mắt: Đau là triệu chứng xuất hiện sớm nhất. Cảm giác đau nhói, tập trung tại một điểm nhỏ ở rìa mi, lan rộng dần theo thời gian.
• Sưng đỏ tại rìa mi: Vùng da quanh lẹo xuất hiện sưng nề đường kính 3-7mm, màu đỏ tươi.
• Cảm giác có vật lạ trong mắt: Cảm giác như có hạt cát, bụi hoặc sợi tóc trong mắt, gây khó chịu liên tục ngay cả khi nhắm mắt.

Đau mắt cùng sưng đỏ là một trong các dấu hiệu nhận biết sớm của lẹo mắt.

Triệu chứng giai đoạn phát triển

• Hình thành đầu mủ màu vàng: Sau 48-72 giờ, xuất hiện điểm mủ màu vàng đường kính 1-3mm ở đỉnh khối sưng, ranh giới rõ ràng với vùng da đỏ xung quanh. Đây là dấu hiệu lẹo sắp tự vỡ trong 2-3 ngày tới.
• Chảy nước mắt nhiều: Tuyến lệ tiết nhiều nước mắt do kích ứng từ viêm nhiễm và cảm giác vật lạ trong mắt. Nước mắt chảy liên tục, đặc biệt khi tiếp xúc với ánh sáng mạnh hoặc gió.
• Nhạy cảm với ánh sáng: Cảm giác chói, khó chịu khi nhìn vào nguồn sáng mạnh như đèn huỳnh quang, màn hình điện thoại, hoặc ánh nắng. Buộc phải chớp mắt nhiều hoặc che mắt.
• Sưng nhẹ mi mắt và vùng khoé mắt: Ngoài vùng lẹo, toàn bộ mi mắt có thể sưng nhẹ, mí trên hoặc mí dưới dày lên 1-2mm, gây cảm giác nặng mi, khó mở mắt hoàn toàn vào buổi sáng. Mặc dù hiếm gặp, nhưng một số trường hợp lẹo mắt nghiêm trọng có thể gây sưng nề đáng kể, dẫn đến tình trạng sụp mí tạm thời, cản trở tầm nhìn.

Người bệnh thường cảm thấy đau nhạy cảm, sưng đỏ ở vùng mi mắt, kèm theo xuất hiện cục sưng cứng gần rìa mi.

Điều trị lẹo mắt

Điều trị lẹo mắt tại nhà bao gồm 3 biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả.

• Chườm nóng là phương pháp cơ bản nhất, thực hiện bằng cách đắp khăn ấm trong 10-15 phút, từ 3-5 lần mỗi ngày để giúp tuyến thoát dầu và giảm viêm.
• Vệ sinh mi mắt bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch làm sạch chuyên dụng giúp loại bỏ vi khuẩn và chất tiết.
• Massage nhẹ nhàng vùng mi mắt sau khi chườm nóng có thể hỗ trợ việc thoát mủ tự nhiên⁽⁵⁾.

Điều trị y khoa được chỉ định khi các biện pháp tại nhà không hiệu quả. Bác sĩ có thể kê thuốc nhỏ mắt kháng sinh, nước mắt nhân tạo hoặc thuốc mỡ mắt kháng sinh để kiểm soát nhiễm trùng. Trong các trường hợp nghiêm trọng, thuốc uống kháng sinh toàn thân có thể được sử dụng. Tiêm corticosteroid có thể được áp dụng để giảm sưng trong những trường hợp đặc biệt. Phẫu thuật nhỏ bao gồm rạch và dẫn lưu mủ được thực hiện khi lẹo mắt không tự khỏi hoặc ảnh hưởng đến thị lực. Các triệu chứng nặng hơn, cần phải gặp bác sĩ

Vệ sinh mi mắt bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch làm sạch chuyên dụng giúp loại bỏ vi khuẩn và chất tiết.

Phòng ngừa lẹo mắt

Dưới đây là 9 biện pháp phòng ngừa lẹo mắt hiệu quả:

• Rửa tay thường xuyên trước khi chạm vào vùng mắt là biện pháp cơ bản và hiệu quả nhất.
• Tẩy trang kỹ lưỡng hàng ngày, đặc biệt chú ý đến các sản phẩm trang điểm mắt để ngăn ngừa tắc nghẽn tuyến dầu.
• Không dùng chung khăn mặt, gối và các sản phẩm trang điểm mắt để tránh lây nhiễm vi khuẩn.
• Tránh chà xát mắt mạnh để không làm tổn thương da mỏng ở vùng mi mắt.
• Sử dụng lens contact an toàn theo đúng hướng dẫn, luôn đảm bảo vệ sinh tay trước khi đeo và tháo lens.
• Thay thế trang điểm mắt định kỳ, tránh sử dụng các sản phẩm đã hết hạn hoặc có dấu hiệu hư hỏng.
• Quản lý tốt bệnh tiểu đường và các bệnh lý nền khác có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch⁽²’³⁾.
• Tăng cường miễn dịch thông qua chế độ ăn uống cân bằng và tập luyện thể thao đều đặn⁽²’³⁾.
• Giảm stress và đảm bảo ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm để duy trì sức khỏe tổng thể⁽²⁾.

Tẩy trang kỹ lưỡng hàng ngày, đặc biệt chú ý đến các sản phẩm trang điểm mắt.

Lẹo mắt không nên làm gì?

Hành động tuyệt đối không nên làm nếu không muốn tình trạng nặng lẹo hơn:

• Không tự nặn, chích hoặc cố ép mủ ra khỏi lẹo.
• Không tự ý dùng thuốc kháng sinh mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ.
• Không chườm mắt quá nóng.
• Không chườm mắt bằng các vật dụng bẩn chưa được khử trùng.
• Tuyệt đối không đeo kính áp tròng khi bị lẹo mắt.
• Không trang điểm khi bị lẹo hoặc che lẹo bởi phấn nền, kem nền.
• Không tự ý dùng các biện pháp dân gian (đắp lá trầu, nhỏ nước vo gạo vào mắt,…).

Khi bị lẹo mắt tuyệt đối không được dụi cũng như tự ý nặn mủ vì có thể làm bệnh nghiêm trọng.

Nên kiêng và ăn gì khi bị lẹo mắt

Chế độ dinh dưỡng phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình điều trị và phục hồi khi bị lẹo mắt. Việc bổ sung các thực phẩm giàu dinh dưỡng giúp tăng cường miễn dịch và thúc đẩy quá trình lành vết thương, trong khi hạn chế những thực phẩm có thể gây viêm nhiễm hoặc làm chậm quá trình phục hồi.

Thực phẩm nên tránh khi lẹo mắt

Bên cạnh bổ sung các nhóm dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, bạn cần hạn chế 5 nhóm thực phẩm có thể khiến tình trạng viêm nhiễm nặng hơn, bao gồm:

• Đồ ngọt và thức uống có đường – kẹo, bánh ngọt, socola, nước ngọt có gas có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm trùng
• Thức ăn nhanh và đồ chiên rán – gà rán, khoai tây chiên, bánh burger chứa nhiều chất béo trans và phụ gia có thể gây viêm nhiễm
• Rượu bia và chất kích thích – bia, rượu, cà phê đặc, nước tăng lực có thể làm mất nước và cản trở quá trình phục hồi
• Thực phẩm gây dị ứng cá nhân – cần được tránh hoàn toàn vì có thể làm tăng phản ứng viêm và kéo dài thời gian điều trị
• Đồ ăn quá mặn và cay nóng – mỳ cay, đồ muối chua, kim chi có thể kích thích và làm tăng viêm nhiễm ở vùng mắt nhạy cảm

Kiêng đồ ngọt, thức uống có đường, thức ăn nhanh, đồ chiên rán, rượu bia.

Thực phẩm nên ăn khi lẹo mắt

Dưới đây là 5 nhóm thực phẩm nên bổ sung khi bị lẹo mắt, bao gồm:

• Thực phẩm giàu Vitamin A – cà rốt, khoai lang, bí đỏ giúp duy trì sức khỏe thị giác và tăng cường khả năng chống nhiễm trùng
• Nguồn Vitamin C tự nhiên – cam, bưởi, bông cải xanh hỗ trợ hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình lành vết thương
• Thực phẩm chứa Vitamin E – bơ, dầu thực vật, hạt óc chó có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương
• Nguồn Omega-3 phong phú – cá hồi, cá thu, hạt lanh giúp giảm viêm và hỗ trợ chức năng miễn dịch hiệu quả. Ngoài ra, các axit béo còn giúp chống lại sự phát triển của cận thị (không phải là cách giảm độ cận đã có), đặc biệt ở trẻ em.
• Protein chất lượng cao – sữa, trứng, thịt bò, thịt gà cung cấp amino acid thiết yếu cho quá trình tái tạo mô và phục hồi

Chế độ ăn uống cân bằng với những thực phẩm giàu Vitamin A, C tự nhiên, E, Omega-3 và Protein.

Duy trì chế độ ăn uống cân bằng với những thực phẩm này không chỉ hỗ trợ điều trị hiệu quả mà còn giúp ngăn ngừa tái phát lẹo mắt trong tương lai, đồng thời giúp tăng cường hệ miễn dịch tổng thể, từ đó hỗ trợ cơ thể chống lại nhiễm trùng gây viêm kết mạc. Lưu ý khi dùng thuốc bổ mắt để bỏ sung vitamin cần có sự tư vấn của bác sĩ chuyên gia.

Xem thêm: Dấu hiệu của cận thị nhẹ.

Các câu hỏi thường gặp liên quan đến lẹo mắt

Lẹo mắt có lây không?

Lẹo mắt không lây trực tiếp từ người sang người thông qua tiếp xúc thông thường. Tuy nhiên, vi khuẩn Staphylococcus aureus có thể lây lan qua các vật dụng cá nhân được chia sẻ. Đặc biệt, việc dùng chung khăn mặt, gối, trang điểm mắt như lens áp tròng, kẻ mắt có thể trở thành nguồn lây nhiễm. Tiếp xúc với tay bẩn của người bệnh cũng là một con đường truyền vi khuẩn tiềm tàng.

Lẹo mắt có tự khỏi không?

Lẹo mắt thường có khả năng tự khỏi mà không cần can thiệp y tế, thường trong vòng vài tuần đến vài tháng. Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng sẽ tiến triển từ giai đoạn hình thành đến ổn định, sau đó tự tiêu tan theo thời gian. Mủ thường tự thoát ra sau khoảng một tuần, và viêm nhiễm sẽ giảm dần. Tuy nhiên, nếu lẹo mắt không biến mất sau thời gian hợp lý hoặc có dấu hiệu trở nên nghiêm trọng hơn, có thể cần phải loại bỏ bằng một thủ thuật phẫu thuật nhỏ.

Có nên chích lẹo mắt không?

Không nên tự chích nặn lẹo mắt vì có thể làm mủ bị ép vào mô bên cạnh mắt, khiến nhiễm trùng lan rộng hơn. Việc tự can thiệp có thể làm viêm mô tế bào quanh ổ mắt hoặc nhiễm trùng máu. Nếu lẹo mắt ảnh hưởng đến thị lực hoặc không cải thiện sau khi chăm sóc tại nhà, bạn cần gặp bác sĩ để xử lý an toàn và hiệu quả.

Bị lẹo mắt bao lâu thì khỏi?

Lẹo mắt thường phục hồi trong 1-2 tuần qua các giai đoạn: hình thành lẹo trong vài ngày, ổn định kéo dài 3-7 ngày, và tiêu tan tự nhiên trong 7-10 ngày. Nếu lẹo không tự khỏi sau thời gian này, có thể phát triển thành chắp mắt và cần điều trị chuyên khoa. Cần lưu ý, lẹo mắt thường gây khó chịu nhưng khác với tình trạng mắt phải giật vốn thường liên quan đến căng thẳng, mệt mỏi hoặc các vấn đề thần kinh nhẹ.

Làm sao để nhanh hết lẹo mắt?

Để nhanh hết lẹo mắt, chườm nóng 10-15 phút từ 3-5 lần mỗi ngày, vệ sinh mắt sạch sẽ, sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ, và nghỉ ngơi đầy đủ. Hạn chế tiếp xúc với ánh sáng mạnh và thiết bị điện tử, duy trì chế độ sinh hoạt hợp lý và ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm.

Có cách chữa lẹo mắt bằng mẹo dân gian không?

Không nên chữa lẹo mắt bằng mẹo dân gian như chích kim hay nắn, vì có thể gây nhiễm trùng mắt và biến chứng nguy hiểm. Thay vào đó, bạn nên chườm ấm nhẹ nhàng bằng khăn sạch hoặc bông nhúng nước ấm. Phương pháp an toàn nhất là thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín và điều trị tích cực theo phác đồ của bác sĩ chuyên khoa.Các nguồn y khoa cảnh báo tuyệt đối không tự chích nặn hoặc sử dụng các mẹo dân gian (chườm trứng, đũa nóng, lá trầu) để chữa lẹo mắt. Các phương pháp này thiếu tính vô trùng và tiềm ẩn rủi ro cao.

Lẹo mắt là tình trạng viêm nhiễm thường gặp nhưng có thể được điều trị hiệu quả khi được chẩn đoán và xử lý đúng cách. Hiểu rõ về nguyên nhân do vi khuẩn Staphylococcus aureus, nhận biết các triệu chứng đặc trưng như đau, sưng, đỏ ở vùng mi mắt, và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp từ chườm nóng đến can thiệp y tế khi cần thiết sẽ giúp bạn vượt qua tình trạng này một cách an toàn. Việc duy trì vệ sinh cá nhân tốt, chế độ dinh dưỡng hợp lý, và tránh các yếu tố nguy cơ là chìa khóa để phòng ngừa tái phát. Bên cạnh các thông tin về lẹo mắt, bạn có thể tìm hiểu thêm vềnhược thị là gì, viêm kết mạc, lé lác để trang bị thêm kiến thức, chủ động phòng ngừa các vấn đề về mắt.

Hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn, với hơn 20 năm kinh nghiệm và là hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt ngoài công lập lớn nhất Việt Nam, tự hào là điểm đến tin cậy cho mọi nhu cầu chăm sóc và điều trị bệnh lý nhãn khoa. Với đội ngũ chuyên môn cao giàu kinh nghiệm, tiêu chuẩn điều trị chất lượng vàng và trải nghiệm khách hàng vượt trội, Mắt Sài Gòn cam kết mang đến dịch vụ y tế chất lượng cao nhất.

Hệ thống còn tự hào sở hữu dải công nghệ phẫu thuật khúc xạ đa dạng nhất Việt Nam. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất nên được quyết định sau thăm khám chuyên sâu và tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa tại Hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu.

Tài liệu tham khảo

1. Healthdirect. (2024, May). Stye. Healthdirect. https://www.healthdirect.gov.au/stye
2. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG). (2023, January 2). Overview: Styes and chalazia (inflammation of the eyelid). InformedHealth.org. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557372/
3. Jogi, R. (2003). Basic ophthalmology. Jaypee Brothers, Medical Publishers.
4. Nema, H. V., & Nema, N. (2011). Textbook of ophthalmology. JP Medical Ltd.
5. Pagan-Duran, B. (2025, March 24). What Is the Difference Between a Stye and a Chalazion? American Academy of Ophthalmology. https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-are-chalazia-styes
6. Tai, A. (2024, July 9). Eyelid bump: MedlinePlus Medical Encyclopedia. MedlinePlus. https://medlineplus.gov/ency/article/001009.htm
7. Willmann, D., Guier, C. P., & Patel, B. C. (n.d.). Hordeolum (Stye). StatPearls. https://www.statpearls.com/point-of-care/29591