Sưng mí mắt là tình trạng mí trên hoặc mí dưới của mắt bị phồng, to hơn bình thường do tích tụ chất lỏng hoặc viêm nhiễm gây khó chịu cho người bệnh. Nguyên nhân dẫn đến sưng mí mắt rất đa dạng, bao gồm nguyên nhân bệnh lý như lẹo, chắp, dị ứng, viêm kết mạc, viêm mô tế bào hốc mắt và rối loạn nội tiết tố, và nguyên nhân sinh lý như thói quen sinh hoạt không hợp lý như dụi mắt, mất ngủ, mệt mỏi, khóc nhiều hoặc trang điểm mắt không đúng cách. Các triệu chứng thường gặp là mí mắt sưng đỏ, căng tức, có thể đau rát, chảy nước mắt, ngứa hoặc xuất hiện mủ.
Việc điều trị và phòng ngừa sưng mí mắt phụ thuộc vào nguyên nhân, nhưng cơ bản có thể vệ sinh mắt sạch sẽ, tra thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh các tác nhân gây dị ứng, và bảo vệ mắt khỏi bụi bẩn, hóa chất. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sưng mí mắt, nhận biết triệu chứng, tìm ra nguyên nhân cũng như hướng dẫn các phương pháp chữa trị hiệu quả giúp bảo vệ sức khỏe đôi mắt một cách toàn diện.
Mí mắt bị sưng: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả
Mí mắt bị sưng là gì?
Mí mắt bị sưng, hay còn gọi là phù mí (eyelid swelling), là tình trạng y khoa đặc trưng bởi sự tích tụ dịch trong các mô mềm quanh mắt, làm cho mí mắt trở nên dày lên và phình to bất thường. Tình trạng này thường kèm theo các triệu chứng như cảm giác cộm, ngứa, đau nhức hoặc rát mắt, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra.
Mí mắt bị sưng khác hoàn toàn với mắt bị sưng. Sưng mí chỉ ảnh hưởng đến phần da và mô mềm quanh mắt, trong khi sưng mắt có thể liên quan đến các cấu trúc sâu hơn bên trong nhãn cầu.
Tình trạng sưng mí mắt thường kèm theo các triệu chứng cộm, ngứa, khó chịu.
Nguyên nhân gây sưng mí
Mí mắt bị sưng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các tình trạng nhiễm trùng cục bộ đến những vấn đề toàn thân nghiêm trọng. Dưới đây là 9 nguyên nhân phổ biến nhất gây sưng mí mắt được chia thành 2 nhóm là nguyên nhân sinh lý và bệnh lý mà bạn cần biết.
Nguyên nhân bệnh lý (cần thận trọng)
Lẹo
Lẹo mắt (hordeolum) là tình trạng nhiễm trùng cấp tính của tuyến mí do vi khuẩn staphylococcus xâm nhập. Đây là nguyên nhân phổ biến gây sưng mí với triệu chứng đặc trưng là đau dữ dội, sưng nhanh và hình thành ổ mủ vàng rõ rệt ở vùng mí mắt. Bệnh nhân thường khó mở mắt vào buổi sáng do tiết dịch mủ đông cứng quanh mi. Do tính chất nhiễm trùng cấp tính, lẹo có khả năng lây lan sang các vùng lân cận và dễ tái phát nếu không được điều trị đúng cách hoặc vệ sinh mắt kém.
Lẹo mắt gây ra tình trạng sưng mí mắt do tuyến mí bị nhiễm khuẩn.
Chắp
Chắp mắt (chalazion) là u hạt viêm mãn tính không có tính chất nhiễm trùng, phát sinh khi tuyến dầu meibomian ở mí mắt bị tắc nghẽn hoàn toàn. Khác với lẹo, chắp không có mủ và ít đau hơn đáng kể, chủ yếu biểu hiện bằng sưng, đỏ và cảm giác cộm ở mí mắt. Khi chắp phát triển lớn, có thể gây áp lực lên nhãn cầu và làm mờ mắt tạm thời. Tình trạng này có xu hướng tái phát và tuy không ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực, nhưng gây khó chịu và ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
Dị ứng
Dị ứng có thể xảy ra do tiếp xúc với các tác nhân như thuốc nhỏ mắt, mỹ phẩm, thực phẩm, hoặc phấn hoa trong không khí. Triệu chứng điển hình gồm sưng mí kèm theo đỏ mắt và chảy nước mắt nhiều. Với tình trạng dị ứng nhẹ, thường không gây nguy hiểm nghiêm trọng đến mắt nếu được xử lý kịp thời và tránh tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.
Dị ứng có thể gây sưng mí mắt thông qua biểu hiện mắt đỏ.
Viêm kết mạc
Viêm kết mạc làm sưng mí mắt do lớp màng mỏng bao phủ lòng trắng mắt và mặt trong mí mắt bị nhiễm khuẩn hoặc viêm. Bệnh biểu hiện qua triệu chứng sưng mí, đỏ mắt, chảy nước mắt và ngứa khó chịu. Tình trạng này gây khó chịu đáng kể và cần điều trị kịp thời để tránh tiến triển thành loét giác mạc hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác.
Viêm mô tế bào hốc mắt
Đây là tình trạng nghiêm trọng do nhiễm trùng vi khuẩn lan rộng trong các mô tế bào quanh hốc mắt. Triệu chứng bao gồm sưng mí nghiêm trọng, lồi mắt bất thường và sốt cao. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực và có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Rối loạn nội tiết
Rối loạn nội tiết, đặc biệt là bệnh Graves, khiến tuyến giáp hoạt động quá mức và ảnh hưởng đến mắt. Triệu chứng gồm sưng mí, mờ mắt, khô mắt và trong trường hợp nặng có thể lồi mắt. Tình trạng này làm tầm nhìn bị ảnh hưởng đáng kể và có thể giảm thị lực nếu không được quản lý y tế chuyên khoa thích hợp.
Rối loạn nội tiết, đặc biệt là bệnh Graves ảnh hưởng đáng kể đến mắt.
Nguyên nhân sinh lý (không đáng ngại)
Mất ngủ, mệt mỏi
Khi cơ thể thiếu ngủ hoặc mệt mỏi, quá trình tuần hoàn máu và bạch huyết bị chậm lại, dẫn đến tích tụ dịch và máu quanh vùng mắt, gây sưng mí. Triệu chứng chủ yếu là sưng mà không kèm theo đau hoặc ngứa. Tình trạng này thường không ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực và có thể tự khỏi khi được nghỉ ngơi đầy đủ và thư giãn.
Khóc
Cơ chế sưng mí do khóc liên quan đến kích thích cơ học từ việc cọ xát mắt và tăng tiết dịch từ tuyến nước mắt. Triệu chứng chính là sưng mí mà không có các dấu hiệu viêm nhiễm khác. Mức độ ảnh hưởng thường nhẹ và tình trạng sưng thường tự khỏi sau vài giờ mà không cần can thiệp y tế đặc biệt.
Khóc làm tăng kích thích cơ học dẫn đến sưng mí mắt.
Trang điểm và dùng kem chăm sóc da
Việc sử dụng mỹ phẩm không phù hợp hoặc trang điểm quá gần vùng mắt có thể gây kích ứng và dị ứng, dẫn đến sưng mí. Triệu chứng thường gặp là sưng đỏ mí mắt kèm theo cảm giác nóng rát. Tình trạng này gây khó chịu và có thể đau nhẹ ở vùng mí mắt, thường cải thiện khi ngừng sử dụng sản phẩm gây kích ứng.
Để lại thông tin để được tư vấn miễn phí và hưởng các ưu đãi
Mỹ phẩm không phù hợp hoặc trang điểm quá gần vùng mắt có thể gây kích ứng sưng mí.
Triệu chứng sưng mí mắt
Triệu chứng sưng mí mắt được phân loại theo mức độ nghiêm trọng để đánh giá tình trạng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
- Mức độ nhẹ: Thường biểu hiện qua đỏ và sưng đơn thuần mà không ảnh hưởng nhiều đến thị lực.
- Mức độ trung bình: Bao gồm ngứa khó chịu và mờ mắt tạm thời, có thể gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.
- Mức độ nặng: Làm giảm thị lực rõ rệt và đau rát dữ dội, đòi hỏi sự can thiệp y tế khẩn cấp.
Bạn cần đặc biệt cần lưu ý khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, lồi mắt, hoặc giảm thị lực đột ngột cần thăm khám bác sĩ ngay lập tức. Thời gian xuất hiện và diễn biến của các triệu chứng thường dao động từ vài giờ đến vài ngày tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản.
Cách khắc phục, điều trị sưng mí mắt
Phương pháp điều trị sưng mí mắt cần được lựa chọn phù hợp với nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Dưới đây là các biện pháp điều trị hiệu quả được khuyến nghị:
- Chườm ấm: Sử dụng gạc sạch, khăn mềm hoặc trứng gà luộc với nhiệt độ vừa phải để chườm cho lẹo và chắp. Phương pháp này giúp giảm viêm, tăng cường tuần hoàn máu và làm mềm các tuyến bị tắc nghẽn. Phương pháp này phù hợp để giảm tình trạng mắt bị sưng do chắp hoặc lẹo.
- Chườm lạnh: Áp dụng cho trường hợp sưng mắt do mất ngủ hoặc khóc nhiều. Chườm lạnh giúp co mạch máu, giảm phù nề và làm dịu cảm giác khó chịu. Phương pháp này giúp mắt giảm sưng khi khóc quá nhiều hoặc do mệt mỏi.
- Tránh tác nhân gây dị ứng: Ngừng tiếp xúc ngay lập tức với các chất gây dị ứng như bụi, phấn hoa, mỹ phẩm không phù hợp hoặc thực phẩm đã được xác định gây phản ứng.
- Sử dụng nước mắt nhân tạo: Làm dịu mắt bằng nước mắt nhân tạo theo hướng dẫn của bác sĩ để cải thiện triệu chứng khô, kích ứng và hỗ trợ quá trình phục hồi.
- Điều trị bằng thuốc: Sử dụng các loại thuốc theo đơn của bác sĩ chuyên khoa, bao gồm thuốc kháng sinh cho nhiễm trùng, thuốc chống viêm hoặc thuốc chống dị ứng tùy theo chẩn đoán cụ thể.
- Phẫu thuật mí mắt: Đối với các trường hợp sưng mí do rối loạn nội tiết nghiêm trọng hoặc các tình trạng không đáp ứng với điều trị nội khoa, phẫu thuật mí mắt có thể được chỉ định để cải thiện chức năng và thẩm mỹ.
Làm dịu mí mắt bị sưng bằng nước mắt nhân tạo theo hướng dẫn của bác sĩ.
Cách phòng ngừa sưng mí mắt
Phòng ngừa sưng mí mắt đòi hỏi việc áp dụng các biện pháp sinh hoạt và vệ sinh hợp lý. Dưới đây là những cách phòng ngừa hiệu quả:
- Tránh tác nhân gây dị ứng: Hạn chế tiếp xúc với các chất đã được xác định gây dị ứng như phấn hoa, mỹ phẩm không phù hợp, hoặc thực phẩm gây phản ứng. Đọc kỹ thành phần sản phẩm trước khi sử dụng.
- Hạn chế đụng chạm vào mắt: Tránh tối đa việc dụi mắt bằng tay không sạch để ngăn ngừa đưa vi khuẩn và tác nhân gây bệnh vào mắt. Luôn rửa tay sạch trước khi chạm vào vùng mắt.
- Duy trì chế độ ngủ đủ giấc: Ngủ từ 7-8 tiếng mỗi đêm để cơ thể có thời gian phục hồi và tránh tình trạng tích tụ dịch quanh mắt do mệt mỏi.
- Bổ sung thực phẩm tốt cho mắt: Ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin A, C, E và omega-3 như cà rốt, rau xanh, cá hồi, quả mọng để tăng cường sức đề kháng và bảo vệ sức khỏe mắt.
- Kiểm tra mắt định kỳ: Thực hiện khám mắt định kỳ tại các cơ sở y tế chuyên khoa để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý tiềm ẩn trước khi chúng gây ra biến chứng.
Ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng giúp tránh tình trạng tích tụ dịch quanh mắt gây sưng mí.
Một số lưu ý khi sưng mí mắt
Khi mắc tình trạng sưng mí mắt, có 5 điều tuyệt đối cần tránh để không làm nặng thêm tình trạng bệnh và giúp quá trình phục hồi nhanh chóng.
- Không tự nặn mủ: Tuyệt đối không nặn mủ khi bị chắp hoặc lẹo mắt vì hành động này có thể đẩy vi khuẩn sâu hơn vào mô, gây nhiễm trùng lan rộng và để lại sẹo vĩnh viễn.
- Trang điểm cẩn thận: Khi trang điểm, tuyệt đối tránh chạm vào vùng mắt bị sưng và nên tạm ngừng sử dụng các sản phẩm trang điểm quanh mắt cho đến khi khỏi hoàn toàn.
- Không dụi mắt: Tránh dụi mắt hay chạm tay vào vùng mí mắt bị sưng vì có thể làm tăng viêm, gây tổn thương thêm và đưa thêm vi khuẩn vào vùng nhiễm trùng.
- Giữ vệ sinh mắt sạch sẽ: Luôn rửa tay thường xuyên với xà phòng kháng khuẩn và sử dụng khăn sạch riêng biệt cho vùng mắt để tránh nhiễm chéo.
- Với sưng mí mắt nghi ngờ do virus, bệnh Grave: Cần đến bệnh viện để xét nghiệm và điều trị kịp thời nhằm tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt các lưu ý này sẽ giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn, đồng thời ngăn ngừa các biến chứng không mong muốn.
Tránh dụi mắt hay chạm tay vào vùng mí mắt bị sưng.
Các câu hỏi thường gặp liên quan đến mí mắt bị sưng
Mí mắt bị sưng có phải do bệnh không?
Mí mắt bị sưng có thể là triệu chứng sinh lý bình thường hoặc biểu hiện của bệnh lý, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Sưng mí do mệt mỏi, thiếu ngủ hoặc khóc thường là phản ứng sinh lý tạm thời và tự khỏi. Tuy nhiên, sưng mí kéo dài, kèm theo đau, mủ, sốt hoặc giảm thị lực thường là dấu hiệu của bệnh lý cần được thăm khám và điều trị chuyên khoa. Tiêu chí đánh giá mức độ nghiêm trọng bao gồm thời gian kéo dài, triệu chứng kèm theo và mức độ ảnh hưởng đến thị lực và sinh hoạt hàng ngày.
Sưng mí mắt kéo dài bao lâu thì nên đi khám bác sĩ?
Bạn nên đến khám bác sĩ chuyên khoa mắt khi tình trạng sưng mí mắt kéo dài quá 24-48 giờ mà không có dấu hiệu cải thiện. Đặc biệt cần thăm khám ngay lập tức nếu sưng mí kèm theo các triệu chứng như đau rát dữ dội, sưng đỏ lan rộng, sốt cao, hoặc suy giảm thị lực đột ngột. Việc can thiệp y tế sớm giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng và đảm bảo điều trị hiệu quả nhất cho tình trạng của bạn.
Mí mắt bị sưng là tình trạng phổ biến với nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những yếu tố đơn giản như mệt mỏi, dị ứng đến các bệnh lý nghiêm trọng như nhiễm trùng hay rối loạn nội tiết. Hiểu rõ các triệu chứng và nguyên nhân giúp bạn nhận biết mức độ nghiêm trọng và lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp.
Việc áp dụng các biện pháp chăm sóc đúng cách như chườm ấm lạnh phù hợp, tránh tác nhân gây dị ứng, và duy trì vệ sinh mắt sạch sẽ có thể cải thiện đáng kể tình trạng sưng mí. Tuy nhiên, khi triệu chứng kéo dài hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng, việc thăm khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa là điều cần thiết. Hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng tư vấn và hướng dẫn chuyên môn về các vấn đề sức khỏe mắt, giúp bạn có thông tin chính xác để bảo vệ thị lực và duy trì sức khỏe mắt tối ưu.
Tài liệu tham khảo:
- Healthdirect. (2024). Blepharitis. https://www.healthdirect.gov.au/blepharitis
- MedlinePlus Genetics. (n.d.). Graves’ disease. U.S. National Library of Medicine. https://medlineplus.gov/genetics/condition/graves-disease/
- National Eye Institute. (2024). Blepharitis. U.S. Department of Health and Human Services. https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/blepharitis#:~:text=Blepharitis%20is%20a,to%20manage%20it
- QWiG. (2023). Overview: Styes and chalazia (inflammation of the eyelid). In InformedHealth.org. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557372/
Bệnh viện Mắt Sài Gòn
Ths.BS Đỗ Minh Lâm
