Khô mắt đã trở thành vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc sử dụng máy tính, điện thoại thông minh và các thiết bị điện tử khác đã làm tăng đáng kể tỷ lệ mắc bệnh khô mắt, đặc biệt ở nhóm dân văn phòng.
Hiểu rõ nguyên nhân gây khô mắt là bước đầu tiên để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Các triệu chứng khô mắt có thể từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng làm việc hàng ngày. May mắn thay, với sự tiến bộ của y học hiện đại, nhiều phương pháp điều trị và phòng ngừa đã được phát triển để giúp quý bệnh nhân kiểm soát tình trạng này một cách hiệu quả.
Khô mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Khô mắt là gì?
Theo y học, khô mắt là tình trạng mất cân bằng giữa việc tiết và thoát nước mắt, hoặc do nước mắt bốc hơi quá nhanh. Sự rối loạn này khiến mắt không được bôi trơn đầy đủ, dẫn đến khô rát, khó chịu và có thể gây tổn thương bề mặt nhãn cầu.
Nước mắt đóng vai trò quan trọng trong việc làm ẩm giác mạc, bôi trơn mi mắt và ức chế sự phát triển của vi trùng có hại. Khi hệ thống này bị rối loạn, mắt trở nên dễ bị tổn thương và nhiễm trùng. Tình trạng khô mắt có thể khiến mắt cảm thấy khó chịu và trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể gây ra các vấn đề về thị lực.
Hiện tại, khô mắt được phân loại thành hai loại chính:
- Khô mắt do giảm tiết nước mắt (Aqueous Deficiency): Đây là tình trạng khi tuyến lệ không sản xuất đủ lượng nước mắt cần thiết để duy trì độ ẩm cho mắt.
- Khô mắt do bốc hơi quá mức (Evaporative Dry Eye): Thường do rối loạn chức năng tuyến Meibomian, dẫn đến việc thiếu hụt lớp lipid (mỡ) bảo vệ bề mặt mắt. Lớp lipid có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa nước mắt bay hơi quá nhanh. Khô mắt không chỉ do thiếu nước mắt mà còn là hậu quả của việc thiếu lớp lipid này.
Lớp nước mắt bao gồm ba lớp: lớp lipid (mỡ), lớp nước và lớp nhầy. Lớp lipid có chức năng bảo vệ mắt khỏi sự bốc hơi của nước mắt. Khi lớp lipid bị thiếu hoặc chức năng tuyến Meibomian gặp vấn đề, nước mắt dễ dàng bay hơi nhanh chóng, gây ra khô mắt.
Khô mắt là tình trạng mất cân bằng khả năng tiết và thoát nước mắt hoặc do nước mắt bốc hơi quá nhiều
Nguyên nhân gây khô mắt
Nguyên nhân gây khô mắt rất đa dạng và phức tạp. Chất lượng nước mắt không tốt do lão hóa hoặc các bệnh lý khiến các lớp mỡ, lớp nước và lớp nhầy của mắt kém chất lượng. Yếu tố môi trường cũng đóng vai trò quan trọng, bao gồm việc thường xuyên ngồi trong phòng điều hòa, tiếp xúc với gió lạnh, không khí hanh khô và ô nhiễm môi trường.
Sử dụng máy tính và điện thoại quá nhiều làm mỏi mắt và tăng tốc độ bay hơi nước mắt. Về mặt sinh lý, tuyến lệ bị rối loạn không tiết đủ nước mắt, trong khi tuyến meibomian bị viêm khiến nước mắt bay hơi quá nhanh. Tuổi cao làm giảm khả năng điều tiết của tuyến lệ.
Tuyến Meibomian là các tuyến dầu nhỏ nằm dọc theo mép mí mắt, có chức năng sản xuất lớp dầu (meibum) cần thiết để tạo thành lớp ngoài cùng của màng phim nước mắt. Lớp dầu này giúp ngăn nước mắt bay hơi quá nhanh, giữ cho mắt được bôi trơn và khỏe mạnh. Khi các tuyến này bị tắc nghẽn hoặc suy giảm chức năng, có thể dẫn đến các vấn đề về mắt như khô mắt và viêm bờ mi.
Một số loại thuốc cũng có thể gây khô mắt như tác dụng phụ, bao gồm thuốc kháng histamin, thuốc trị nghẹt mũi, thuốc an thần, thuốc huyết áp, thuốc điều trị Parkinson, thuốc tránh thai và thuốc chống trầm cảm (3). Ngoài ra, bệnh về da hoặc dị ứng quanh vùng mắt, viêm nhiễm tuyến lệ, thay đổi hormone ở phụ nữ có thai, đeo kính áp tròng quá lâu cũng là những nguyên nhân phổ biến (3).
Sử dụng máy tính và điện thoại quá nhiều làm mỏi mắt và tăng tốc độ bay hơi nước mắt
Triệu chứng khô mắt
Khô mắt biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Các triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:
Triệu chứng cảm giác:
- Mắt khô, đỏ, rát, cộm và ngứa ngáy
- Cảm giác như có vật lạ trong mắt
- Cảm giác rát hoặc đau trong mắt
- Mí mắt nặng nề và dễ mỏi mắt
Triệu chứng thị giác:
- Nhạy cảm với ánh sáng
- Chảy nước mắt bất thường
- Tầm nhìn mờ đột ngột
- Khó nhìn rõ khi đọc sách hoặc nhìn màn hình
Triệu chứng chức năng:
- Không thể ra nước mắt hoặc ra ít ngay cả khi bị kích thích
- Giảm khả năng tập trung thị lực trong thời gian dài
- Dễ bị lóa mắt và thị lực không ổn định
- Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian trong ngày và phụ thuộc vào môi trường xung quanh.
Các triệu chứng phổ biến nhất bao gồm mắt khô, đỏ, rát, cộm và ngứa ngáy
Ai có nguy cơ khô mắt?
Người từ 50 tuổi trở lên có nguy cơ cao nhất do quá trình lão hóa tự nhiên ảnh hưởng đến chức năng tuyến lệ. Phụ nữ, đặc biệt trong giai đoạn mãn kinh, dễ bị khô mắt hơn nam giới do thay đổi hormone.
Người đeo kính áp tròng thường xuyên cũng thuộc nhóm nguy cơ cao. Tình trạng dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng – những người không được bổ sung đủ vitamin A (có trong cà rốt, bông cải xanh, gan) hoặc axit béo omega-3 (có trong cá, óc chó, dầu thực vật) dễ mắc khô mắt.
Người có các bệnh tự miễn như lupus hoặc hội chứng Sjögren có nguy cơ rất cao. Đặc biệt, dân văn phòng thường xuyên ngồi trước màn hình máy tính và những người sử dụng thiết bị điện tử nhiều giờ mỗi ngày đang trở thành nhóm nguy cơ ngày càng gia tăng. Môi trường làm việc khô hanh, có điều hòa không khí cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
61% phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh thường có các triệu chứng khô mắt
Cách chẩn đoán khô mắt
Chẩn đoán khô mắt được thực hiện thông qua khám mắt toàn diện. Bác sĩ sẽ nhỏ thuốc giãn đồng tử và kiểm tra kỹ lưỡng để phát hiện khô mắt cùng các vấn đề mắt khác. Quá trình khám đơn giản và không gây đau đớn cho bệnh nhân.
Để lại thông tin để được tư vấn miễn phí và hưởng các ưu đãi
Để xác định chính xác tình trạng khô mắt, bác sĩ thực hiện các xét nghiệm chuyên biệt. Đầu tiên là đo lượng nước mắt mà mắt sản xuất trong một khoảng thời gian nhất định. Tiếp theo, bác sĩ sẽ kiểm tra thời gian nước mắt khô để đánh giá chất lượng và độ bền của lớp nước mắt
Ngoài ra, việc kiểm tra cấu trúc của mí mắt cũng rất quan trọng để xác định nguyên nhân gây khô mắt (2). Bác sĩ có thể sử dụng thuốc nhuộm đặc biệt để quan sát bề mặt giác mạc và phát hiện các tổn thương nhỏ. Kết quả khám sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và lập kế hoạch điều trị phù hợp.
Chẩn đoán khô mắt được thực hiện thông qua khám mắt toàn diện
Điều trị khô mắt
Điều trị khô mắt phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Thuốc nhỏ mắt nước mắt nhân tạo là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho khô mắt nhẹ. Các loại gel dưỡng ẩm và thuốc mỡ không kê đơn có thể giúp mắt cảm thấy thoải mái hơn.
Điều trị tại nhà:
- Sử dụng thuốc nhỏ mắt có độ nhờn cao không chứa chất bảo quản
- Dùng máy tạo độ ẩm để không khí trong nhà không quá khô
- Ngủ đủ giấc khoảng 7-8 tiếng mỗi đêm
- Chườm ấm và mát xa nhẹ nhàng vùng mắt
Điều trị y khoa:
- Thuốc nhỏ mắt kê đơn như cyclosporine hoặc lifitegrast
- Đặt nút tắc lệ đạo giúp giữ nước mắt lại trên bề mặt mắt lâu hơn bằng cách ngăn chặn sự thoát nước qua đường lệ, áp dụng cho khô mắt do thiếu nước
- Phẫu thuật đóng điểm đổ lệ trong trường hợp nặng
- Phẫu thuật sửa mi mắt để giúp nước mắt ở lại trên mắt
Việc điều trị cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa và có thể cần thời gian để đạt hiệu quả tối ưu.
Thuốc nhỏ mắt nước mắt nhân tạo là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho khô mắt nhẹ
Cách phòng ngừa khô mắt
Phòng ngừa khô mắt hiệu quả bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày. Vệ sinh mắt đúng cách rất quan trọng – làm sạch mắt, mi mắt và lông mi, đặc biệt đối với người thường xuyên trang điểm (1).
Bảo vệ mắt khỏi ánh sáng xanh:
- Tuân theo quy tắc 20-20-20: nghỉ 20 giây sau mỗi 20 phút làm việc, nhìn vật cách 20 feet (6,1 mét)
- Điều chỉnh khoảng cách từ mắt đến màn hình khoảng 50-60cm
- Đặt mắt cao hơn trung tâm màn hình 10-20cm
Chăm sóc mắt hàng ngày:
- Chườm ấm bằng khăn ấm để thư giãn cơ mắt
- Mát xa nhẹ nhàng vùng mắt khi cảm thấy mỏi
- Chớp mắt thường xuyên khi sử dụng máy tính
Dinh dưỡng và lối sống:
- Bổ sung omega-3 từ cá hồi, cá ngừ, hạt lanh, óc chó
- Ăn đủ vitamin A, D, B12 từ rau xanh, trái cây họ cam chanh
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, hạn chế rượu
- Ngủ đủ 7-8 tiếng, đi ngủ trước 23 giờ
- Đeo kính râm khi ra ngoài để bảo vệ mắt
Ăn đủ vitamin A, D, B12 từ rau xanh, trái cây họ cam chanh
Các câu hỏi thường gặp về khô mắt
Bệnh khô mắt có chữa khỏi không?
Bệnh khô mắt khó chữa khỏi hoàn toàn, đặc biệt các trường hợp mãn tính. Tuy nhiên, có thể kiểm soát và cải thiện triệu chứng hiệu quả bằng nước mắt nhân tạo, chườm ấm, bổ sung omega-3 và thay đổi thói quen sinh hoạt. Việc giảm tiếp xúc với các yếu tố gây bệnh như khói bụi, gió và ánh sáng màn hình sẽ giúp kiểm soát tình trạng tốt hơn.
Bị khô mắt có sao không?
Khô mắt tuy không nguy hiểm tức thời nhưng có thể gây nhiều biến chứng nghiêm trọng. Tình trạng này làm mỏi mắt, giảm thị lực và có thể dẫn đến trầy xước giác mạc, nhiễm trùng mắt, tổn thương giác mạc nghiêm trọng. Lâu dài, khô mắt ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, khả năng học tập và làm việc.
Khô mắt nên uống gì?
Quý bệnh nhân nên uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để duy trì độ ẩm cơ thể. Có thể uống 8-10 ly nước trong ngày để đảm bảo đủ nước. Cần hạn chế uống rượu vì có thể làm khô mắt nặng hơn. Bổ sung omega-3 từ dầu cá và ăn thực phẩm giàu omega-3 sẽ có tác dụng tốt cho mắt .
Khô mắt là vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng có thể kiểm soát hiệu quả với kiến thức đúng đắn và biện pháp phù hợp. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng sớm và áp dụng các phương pháp phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh.
Hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn – hệ thống bệnh viện chuyên khoa mắt lớn nhất Việt Nam, là điểm đến tin cậy cho mọi nhu cầu chăm sóc và điều trị bệnh lý nhãn khoa. Với đội ngũ chuyên môn cao giàu kinh nghiệm, tiêu chuẩn điều trị chất lượng vàng và trải nghiệm khách hàng vượt trội, Mắt Sài Gòn tự hào sở hữu dải công nghệ phẫu thuật khúc xạ nhiều nhất Việt Nam. Tìm hiểu thêm về các phương pháp xóa cận tiên tiến tại https://uudai.matsaigon.com/
Tài liệu tham khảo
- Nguyễn Thu Hiền. (2025). Cách nào phòng ngừa khô mắt? Sức Khỏe Đời Sống. https://suckhoedoisong.vn/cach-nao-phong-ngua-kho-mat-169250119193923242.htm
- National Eye Institute. (n.d.). (2025 August 6). Dry eyes. U.S. Department of Health and Human Services, National Institutes of Health. Truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2025, từ https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/dry-eye
- Trần Thu Hiền. (2025). Khô mắt chữa thế nào? Sức Khỏe Đời Sống. https://suckhoedoisong.vn/kho-mat-chua-the-nao-169250617193738381.htm
